China Eastern Havayolları’nın 5735 sefer sayılı uçuşu, güney Çin’in zirveleri üzerinde 29.100 fit (yaklaşık 9 bin metre) yükseklikte seyrediyordu. Öğlenden sonra saatleriydi, hava açıktı ve Guangcou’ya yumuşak bir iniş yapmak için her şey hazır görünüyordu.
Yunnan eyaletinin merkezi Kunming’den Guangdong eyaletinin merkezi Guangcou’ya giden uçak, 123 yolcu ve 9 mürettebat taşıyordu.
Boeing 737-800 NG tipi uçak yalnızca yedi yaşındaydı. Çin’in en tecrübeli havacılarından biri de kokpitteki üç pilot ortasındaydı.
Ama ne olduysa oldu, uçak 21 Mart günü saat 14.20’de yere çakıldı.
Çin Sivil Havacılık Yönetiminden yapılan açıklamada, 132 kişiyi taşıyan yolcu uçağının, Vucou kentinin Tıng ilçesi kırsalında dağlık bölgeye düştüğü belirtildi. Yetkililer, uçakta seyahat yapan herkesin hayatını kaybettiğini açıkladı.
PİLOTLAR ‘MAYDAY’ İLETİSİ GÖNDERMEDİ
New York Times’da yer alan habere nazaran, hava trafik denetim vazifelileri uçağın havadayken hiçbir bildiriye yanıt vermemesi üzerine tekraren aramalar yaptı fakat hiç yanıt alamadı. Üstelik pilotlar ‘mayday’ bildirisi da (acil durum prosedür kelimesi) göndermemişti.
Uçak bir dakikadan daha kısa bir müddette 29.100 fitten 7.400 fite düştü. Bambu bahçeleri ve muz ağaçlarıyla kaplı yamaca çakılmadan evvel 15 saniye içinde 1.200 fit yükseklik kazanan uçak, tam olarak dik bir formdaydı.
Uçak yere tabir-i caizse ‘balıklama’ dalış yaptı. Modülleri toprağı deldi geçti ve yaklaşık 20 metre derine saplandı.
Uçak saatte 842 kilometre süratle dikey dalışa geçti ve yaklaşık bir buçuk dakika içinde yere çakıldı. Uçağın 90 derecelik açıyla düşmesi, burnunun üzerinde irtifa kaybetmesi gizemini koruyan ayrıntılardan.
BİR İNTİHAR TEŞEBBÜSÜ Mİ?
Uçağın 90 derecelik açıyla inanılmaz bir halde yere çakılması, düşüşte pilotların parmağının olup olmadığı tartışmasını gündeme getirdi. Uzmanlar, uçağın savrulmadan ve süzülmeden dik bir biçimde yere çakılmasının doğal olmadığının altını çiziyor. Bu da uçağın düşmesinin gerisindeki sebebin bir intihar teşebbüsü olup olmadığı sorularını beraberinde getiriyor. Uçağın düştüğü ana ilişkin imgelerde rastgele bir hasar aldığına dair belirti ya da duman olmaması da intihar argümanlarını destekliyor.
Öte yandan havacılık uzmanları da tipik olarak havada çarpışma, patlama ve mekanik sorunların hiçbirinin uçakta görülmediğini düşündüklerini lisana getiriyor.
SEBEBİ HALA BULUNAMADI
ABD’den Çin’e giden yedi kişilik takım de dahil olmak üzere müfettişler, uçaktaki 132 kişinin tamamının vefatına sebep olan kazanın sebebini anlamak için çabalıyor.
Her hava kazası soruşturmasında eşsiz zorluklar yaşanır ancak Çin’in on yıldan fazladır yaşadığı en makûs hava felaketi olarak nitelendirilen bu olay, her açıdan gizemini koruyor. Uçağın çarpma esnasındaki suratından açısına her ayrıntı, başları karıştırıyor.
Geçtiğimiz hafta yapılan aramanın sonunda kurtarma grupları enkazdan 49.117 kesim çıkardıklarını söyledi.
SINIRLI BİLGİ PAYLAŞILIYOR, MEDYADA KAZAYA PEK YER VERİLMİYOR
Diğer yandan Çin hükümeti de kazayla ilgili tartışmaları ve spekülasyonları sansürlüyor. Medyada bahisle ilgili hudutlu haber çıkıyor, internet platformlarında bilgi paylaşımı son derece sıkı bir denetim altında tutuluyor.
Çinli yetkililer bu sayede kazaya dair bilgilerin çok büyük bir kısmının bâtın kalmasını sağlamayı başardı. Kazada hayatını kaybedenlerin ailelerine de gazetecilerle konuşmalarını yahut protesto şovları düzenlemelerini engellemek için kontrol uygulandı.
Devlet medyası pilotların isimlerini de resmi olarak açıklamadı. Lakin Hong Kong’dan yayın yapan bir gazete sayesinde pilotların kimliği ortaya çıktı.
DÜŞME TESİRİ İLE DATA KAYIT AYGITLARI ZİYAN GÖRMÜŞ OLABİLİR
Kazayla ilgili soruşturmanın geleceğini, kokpit ses kayıt aygıtından ve bilgi kayıt aygıtından kurtarılacak bilgiler belirleyecek. Kara kutular aslında kazalara sağlam halde tasarlanıyor lakin uzmanlar, bu olayda düşmenin şiddetli tesirinin kayıt aygıtlarına kimi dataların kaybolmasına sebep olacak kadar ziyan vermiş olabileceğini söylüyor.
Uçağın ikinci kara kutusu 27 Mart’ta bulundu.
Uçağın ikinci kara kutusu 27 Mart’ta bulundu.
Zira uçağın data kaydedicisi yerin 1,5 metre altında bulundu ve lakin itfaiyeciler büyük bir ağaç kolunu yerden kaldırdıktan sonra çıkarılabildi.
Yaşanan bu trajedi, Çin’in havacılık güvenliği sicilinin de tartışmaya açılmasına neden oldu. Önümüzdeki aylarda yapılacak Komünist Parti kongresinde üçüncü devir için aday olmaya hazırlanan Devlet Lideri Şi Cinping’in kazadan sonra yetkilileri bir ortaya toplayıp olayın en kısa müddette aydınlatılmasını talep ettiği bildirildi. Öteki yandan China Eastern ve iştirakleri, filolarının üçte birini oluşturan 223 adet Boeing 737-800 jetin güvenlik denetimleri için hangara çekildiğini duyurdu.
Hava trafik denetim radarlarından gelen dataları kullanarak uçağın rotasını yine oluşturmaya çalışan arama takımı, uçağa hangi bagaj ve postaların konduğuna dair muhtemel ipuçlarını inceliyordu. Aramayı denetleyen yetkililer, motorların modülleri ve iniş ekipleri da dahil olmak üzere kimi kıymetli uçak bileşenlerini kurtardıklarını söyledi.
Yetkililer, Memleketler arası Sivil Havacılık Kontratı tarafından belirlenen takvime uygun olarak, kazadan sonraki 30 gün içinde ön sonuçların açıklanacağını taahhüt etti.
ÇİFTÇİLER DUMAN GÖRDÜK DİYOR, İMAJLAR İSE DİĞER SÖYLÜYOR
Devlet medyasında kaza ile ilgili haberler hayli hudutlu kalsa da Jinan Daily isimli yayın kuruluşu, kaza mahalinin yakınlarında olan ve uçaktan siyah duman çıktığını gören bir çiftçi ile beyaz dumanlar yükseldiğini gören bir öteki çiftçinin röportajlarını yayınladı. Çiftçilerin söylediklerinin tersine, uzaktaki bir madenin güvenlik kamerası tarafından kaydedilen imajlarda hiç duman görünmüyordu.
Avustralya merkezli bir araştırma ve geliştirme şirketi olan Aerospace Developments’ın genel müdürü ve Boeing teknik danışmanı olan Peter Marosszeky, “Hiçbir şey hakikaten mantıklı görünmüyor. Siyah ya da beyaz dumanlar çıkmasının farklı manaları vardır. Lakin kaza soruşturmalarında görgü şahitlerinin sözleri birden fazla vakit güvenilmezdir” diyor.
BİR ÖTEKİ ARGÜMAN: TERÖR SALDIRISI
Bir çiftçinin, kaza mahallinden 11 kilometre kadar uzakta bir kesim bulması, uçağın havada parçalandığı tarafındaki spekülasyonları artırdı. Çinli yetkililer ise çiftçinin bulduğu kesimin uçağın ekstra kaldırma sağlayan kanat ucu uzantılarından birine ait olduğunu doğruladı. Hava kazası uzmanları, bu çeşit hafif kesimlerin alandan uzağa düşmesinin şaşırtan olmadığını belirtiyor.
Yaşanan kazanın sebebinin bir terör saldırısı olabileceği de ortaya atılmıştı. Lakin uzmanlar, neredeyse tüm uçağın tek bir yere düştüğünü ve bunun da bombalama yahut diğer bir yüksek irtifa kazasının meydana gelmiş olma mümkünlüğünü azalttığını söylüyor.
Emekli bir Ulusal Ulaşım Güvenlik Heyeti idare şurası üyesi olan John Goglia, “Bu bir kanatçık olduğu için alüminyum modüller üzere yere düşmemesi, havada uçarak uzaklara düşmesi epeyce normal” diyor.
Goglia dahil olmak üzere havacılık uzmanları, bilhassa uçağın düşme anındaki dikey konumuna odaklanıyor. Çünkü yolcu uçakları, doğal eğilimleri uçuşta dengelenecek halde tasarlanıyor. Marosszeky, gerçek bir ‘dikey düşüş’ meydana gelmesi için uçağın kuyruğunun her iki tarafındaki yatay dengeleyiciler üzerinde sabit ve çok bir kuvvet olması gerektiğini söylüyor. Yatay dengeleyiciler, uçağın ön tarafının üst yahut aşağı gitme eğiliminde olup olmadığını denetim ediyor.
Buradaki asıl soru da işte bu türlü ortaya çıkıyor: Uçak teknik bir arızadan ötürü mı dik formda yere çakıldı yoksa bunun sebebi pilotun kararı mıydı?
Merkezi Hong Kong’da bulunan Aerospace Forum Asia’nın lideri Martin Craigs, uçağın düşüş anındaki hareketinin “terörist bombası” ihtimalini ortadan kaldırdığını ancak pilotun uçağı şuurlu olarak düşürmüş olma ihtimalinin hala geçerli olduğunu söylüyor. 2015’te 150 kişiyi taşıyan bir Germanwings uçağının pilot intiharını hatırlatan Craigs, “Hiçbir şey ihtimal dışı değil, birkaç yıl evvel kullandığı uçağı taammüden Alplere çarpan uçağı hatırlayın” diye konuşuyor.
Kara kutuların detaylı bir formda incelenmesiyle elde edilecek sonuçlar birkaç hafta içinde açıklanacak.
Boeing 737-800’ün karıştığı en ölümcül kaza, Ocak 2020’de İran’ın kazara Ukrayna Memleketler arası Havayolları uçağını düşürmesi ile gerçekleşti. Kazada uçaktaki 176 kişinin tamamı hayatını kaybetti. Bu modelin selefi olan Boeing 737 Max, 2018’de Endonezya’da 2019’da Etiyopya’da ölümcül kazalara karıştıkları için Çin’de yasaklanmıştı.
Boeing 737-800’ün karıştığı en ölümcül kaza, Ocak 2020’de İran’ın ezkaza Ukrayna Memleketler arası Havayolları uçağını düşürmesi ile gerçekleşti. Kazada uçaktaki 176 kişinin tamamı hayatını kaybetti. Bu modelin selefi olan Boeing 737 Max, 2018’de Endonezya’da 2019’da Etiyopya’da ölümcül kazalara karıştıkları için Çin’de yasaklanmıştı.
