Ailesiyle son dakikalarını geçirme ihtimalini düşünerek Ukrayna hududuna hakikat ilerledi. 34 yaşındaki Dmitri Alexeev, iki çocuğuna muhtemelen birlikte sonu geçemeyeceklerini söyleyip onları evvelce ikna etmeye çalışıyordu. Denetim noktasına geldiklerinde Alexeev, çocukken geçirdiği bir baş travmasını belirten tıbbi dokümanları ağzından tek söz dahi çıkmadan hudut muhafızlarına uzattı.
Ukraynalı muhafız evraklara dikkatlice baktı. Ve Alexeev buna inanmakta zahmet çekse de artık Moldova’daydı. Hala ailesiyle birlikteydi ve bunu başaran az Ukraynalı erkekten biriydi.
Bir savaş bölgesine götürülmek yerine, gönüllüler tarafından Moldova’nın başşehrine götürüldü. Burada iki gün kaldıktan sonra Almanya’ya giden bir otobüsü beklerken kızı ona hakikat sokuldu. O sırada hissettiklerini tam olarak şu sözlerle tabir edebiliyordu: Baht, rahatlama ve utanç…
Ailesinin yanında olması her ne kadar ona huzur verse de “Kendimi hatalı hissediyorum, zira güvendeyiz” dedi Alexeev.
Birleşmiş Milletler Salı günü yaptığı açıklamada, Rusya’nın işgaliyle birlikte 2 milyondan fazla insanın Ukrayna’dan kaçtığını söyledi. Nihayetinde 4 milyon kadar insanın yani nüfusun kabaca yüzde 10’unun Ukrayna’yı terk edebileceği kestirim ediliyor.
Birleşmiş Milletler Salı günü yaptığı açıklamada, Rusya’nın işgaliyle birlikte 2 milyondan fazla insanın Ukrayna’dan kaçtığını söyledi. Nihayetinde 4 milyon kadar insanın yani nüfusun kabaca yüzde 10’unun Ukrayna’yı terk edebileceği iddia ediliyor.
Ukrayna’dan gelen ağır mülteci akışının ezici çoğunluğu kocalarından ve babalarından ayrılmaya zorlanan bayanlardan oluşuyor. Yaşları 18 ila 60 ortasında değişen Ukraynalı erkeklerin birçoklarının savaşa çağırılabilecekleri beklentisiyle ülkeyi terk etmeleri yasaklandı. Zelensky de ülkede kalmanın ve savaşmanın kahramanca olduğuna dair erkeklere davetlerde bulundu.
Ancak kimi erkekler için muafiyetler de var. Üç yahut daha fazla çocuğu olan babalar ve tıbbi sıkıntıları olan bireyler ülkeden ayrılabiliyor. Natürel gizlice çıkmanın da yolları mevcut; hudut muhafızlarına rüşvet vermek, sonun gözetimsiz kısımlarından kaçmaya çalışmak üzere.
Ukrayna’yı terk eden erkekler ortasında açık olan nokta ise kararlarının hem onları kurtarma hem de paramparça edebilmesiydi.
KİM DAHA ŞANSLI?
Kiev’deki bir arkadaşının bomba sığınağından ileti attığını öğrenen 48 yaşındaki Kerimov Dzhakhanhir, “Her şeyi geride bıraktım. İşimi, meskenimi hayatta kazandığım her şeyi” dedi.” Pekala kim daha şanslıydı? Arkadaşları hala savaştaydı, kendisi ise beş çocuğundan ikisiyle paylaştığı küçük bir mülteci yatağında yatıyordu.
Azerbaycan doğumlu fakat Ukrayna vatandaşlığına sahip Dzhakhanhir, “İnsanlar çok korkmuş ve kaybolmuş durumda” dedi. “Kimse ne yapacağını bilmiyor.”
UTANDIĞI İÇİN MÜLTECİLERE YARDIM EDİYOR
Washington Post’un Moldova hududunda konuştuğu Ukraynalı erkekler ülkelerinden nasıl çıktıklarını anlattı. 38 yaşındaki bir kişi, Rusya’nın işgalinin birinci saatlerinde ailesiyle birlikte Odessa’dan kaçtığını, fakat daha sonra utanarak yeni gelecek mültecilere yardım etmek için istekli olmaya başladığını söyledi.
“Buna fakat baht diyebilirim. Döndürülmeye hazırım” dedi.
Tıpkı Alexeev üzere başkaları de bunu başarmanın hudut muhafızlarından öteki hiçbir şeye bağlı olmadığını söyledi. Alexeev de muhafızlara verdiği dokümanların kâfi olacağından emin değildi.
KAÇMAK İÇİN PARA ÖDEYENLER DE VAR
Bazı erkekler de yasal olmayan çıkış yollarını kullandıklarını söyledi. Mülteci merkezlerinden birinde konuştukları adamlardan biri de muhakkak belgisiz bir fısıltıyla, Kiev’deki bir hahamdan duyduğu bir küme Yahudi’ye katıldığını ve bunun için insanların 2 bin ila 7 bin Euro ödediğini söyledi. Ödedikleri paralara karşın yalnızca kimileri hududu geçmeyi başarmıştı.
“Biz yalnızca yaşamak istedik ve cehennemden kaçtık.”
Aynı mülteci merkezinde bulunan öbür adamlar da bir otobüsün onları Ukrayna ve Moldova’yı ayıran açık bir alana nasıl bıraktığını anlattı. Daha iki hafta evvel tıp öğrencisi olan 24 yaşındaki Kievli bir kişi, Ukraynalı muhafızlar tarafından yakalanmanın potansiyel olarak sorgulanmak ve savaşa katılmak manasına geleceğini söyledi. Ona nazaran yasadışı bir biçimde kaçmak hayli vahimdi. Lakin ülkesinde yaşananlardan daha müthiş değildi.
Bu yüzden her ne kadar korksa da yasal olmayan yollardan Moldova’ya geçti. Kendisine Moldova’da yasal olarak bulunma hakkını veren dokümanları de aldı. Eksik olan bir şey vardı: Ukrayna çıkış damgası.
“Yani nasıl geri dönebileceğimi bilmiyorum.” dedi.
BAZI GÜNLER HUDUTTAN YALNIZCA ERKEKLER GEÇİYOR
Birleşmiş Milleler mülteci teşkilatının Polonya merkezli bir sözcüsü, yeni gelenler ortasında asker yaşında olan Ukraynalı erkeklerin çok az olduğunu söyledi. Lakin sığınma davalarıyla ilgilenen Oleg Palii, Moldova’ya çok sayıda erkek geldiğini söyledi. Hatta kimi günler sondan yalnızca erkeklerin geçtiğini lisana getirdi.
Ukrayna devlet hudut muhafız servisinin sözcüsü Andriy Demchenko, 18 ila 60 yaşları ortasındaki erkeklerden, ülkeden ayrılma müsaadesi olmayanların geri çevrildiğini söyledi. Yasadışı yollardan geçenlerin ise yakalanırsa birtakım cezalarla karşı karşıya kalacağını tabir etti.
ÇİFTE VATANDAŞLIKTAN YARARLANDILAR
Kişinev’de askeri kışlada kalan 32 yaşındaki Kievli bir bilişim uzmanı, 57 yaşındaki babasıyla birlikte problemsiz bir halde karşıya geçmeyi başardıklarını söyledi. İkili vatandaş olduklarından ötürü, Ukraynalı olmayan kimlikleriyle karşıya geçmişlerdi. 32 yaşındaki adam, babasıyla yanlışsız şeyi yapıp yapmadıkları hakkında uzun uzun konuşsa da savaş onları fecî bir karara zorlamıştı. Baba ve oğlu kendi çıkarlarını ülkelerinin çıkarlarından üstün tuttuklarını kabul ediyordu.
Oğlu, “Kendimi hain üzere hissetmiyorum” dedi. Kendini muhafazayı seçmenin doğal olduğunu düşünüyordu.
‘BEN BİLE KAÇMIŞ ÜZERE HİSSEDİYORUM’
Moldova’ya ailesinden bir kişiyi dahi yanına alamadan gelen 62 yaşındaki Svetlana Mihailenko, ‘bütün hayatı ve ruhunun’ geride kaldığını söyledi. Zira iki torunu, oğlu ve gelinini Ukrayna’da bırakmıştı. Tahliye yaşlıları duygusal ve fizikî olarak daha fazla yoruyordu. Hatta 60 yaşın üzerindeki birçok kişi, vazifeliler yardım edecek dahi olsa Ukrayna’dan çıkmayı istemiyordu.
Ancak Mihailenko’nun gidecek bir yeri vardı. Moldova’dan sonraki durağı İngiltere olacaktı. Vizesini beklerken oğlundan bir bildiri aldı: “Her şey yolunda, lütfen endişelenme.”
O sırada etrafında pek çok erkeğin olduğunu fark etti, birden fazla oğlunun yaşındaki erkeklerdi…
“Burada olan erkekleri yargılamıyorum. Seçimleriyle yaşamak zorunda kalacaklar” diyor Mihailenko. “Kadın olmama karşın ben bile kaçmış üzere hissediyorum.”
GERİ DÖNMEK İSTEDİ AMA…
Alexander Omelchenko’nun kıssası başkalarından biraz daha farklıydı. O kaçmayı hiç istememişti. Arkadaşlarıyla birlikte eşleri ve çocuklarının güvenliğini sağlayacak bir plan hazırladılar. Buna nazaran erkekler bayan ve çocukları Ukrayna sonuna götürecek ve Moldova’nın başşehrine gitmelerine yardım edeceklerdi. Bu son adımda Omelchenko’nun eşlik etme bahtı vardı. Zira kendisini Ukraynalı olarak tanımlamasına ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’den nefret etmesine karşın, St. Petersburg’da doğmuştu ve Rus pasaportuna sahipti.
Omelchenko, “Bu benim giriş biletimdi.” diyordu.
Ancak planları süratle karşıt gitmeye başladı. Bayanları inançlı bir bölgeye bıraktıktan sonra Ukrayna’ya girmeye çalıştığında hudut muhafızları geçmesine müsaade vermiyordu.
“Benden nefret ettiklerini yüzlerinden okuyabiliyordum” dedi.
Etrafındaki seçenekler birer birer çöküyordu. Rusya’ya uçabilirdi, lakin bu eşi ve 13 yaşındaki kızına ihanet etmek manasına gelirdi. Moldova’da da kalabilirdi, lakin ne için? O bu çıkmazdayken eşi, Rus vatandaşlarının girmekte zorlandığını duyduğu Romanya’ya çoktan gitmişti.
Ordunun kışlasında bir gece geçirdi, sonra bir gece daha. Arkadaşları, tekrar ülkeye girebilmesi için Ukraynalı yetkililerle pazarlık yapmaya çalışıyorlardı. Fakat tüm bu mühlet boyunca Omelchenko, ayrılan pek çok aileye şahit olmuştu. Arkadaşlarının da hudutta eşlerine ve çocuklarına veda etmelerine şahit olmuştu.
“Onları daha evvel hiç ağlarken görmemiştim” dedi.
Her iki istikamette de bir sürü bürokratik mahzur vardı, fakat artık ne tercih yapacağını biliyordu. Ukrayna’ya dönmek yerine eşi ve kızıyla tekrar bir ortaya gelmeyi seçmişti.
The Washington Post’ta yayımlanan ‘In a war of terrible choices, these are the fighting-age men who left Ukraine’ başlıklı yazıdan derlenmiştir.
