Sızdırılan taslak metne nazaran Çin Solomon Adaları’na asker gönderebilir ve gelecekte bir donanma üssü kurması mümkün olabilir.
Solomon Adaları Avustralya’nın çabucak kuzeyinde bulunuyor.
Avustralya ise ABD ve İngiltere’nin Pasifik’teki en büyük partneri pozisyonunda.
Avustralya Milletlerarası Alakalar Enstitüsü’nden Prof. Alan Gyngell “Anlaşmanın ayrıntıları hâlâ belgisiz. Ama Çin orada korkulduğu üzere bir askeri üsse sahip olmasa bile bu Çin’in bölgedeki birinci yayılma alanı olacak” diyor.
Solomon Adaları ve Avustralya’nın yıllardır yakın münasebetleri bulunuyor.
Avustralya 2. Dünya Savaşı’ndan beri buraya en çok yardım gönderen ülke ve bir numaralı kalkınma ortağı.
Şimdiye kadar da adanın tek güvenlik partneriydi.
Analistlere nazaran Avustralya hükümeti bu atağa hazırlıksız yakalandı. Üstelik bu bahiste uyarılmıştı.
Birkaç yıl evvel Çin’in “arka bahçesini genişletmek için” krediler ve ekonomik yatırımlarla Solomon’a yanaşmaya başladığını düşünen Avustralya, Pasifik ülkelerine odaklanan yeni bir dış siyaset geliştirdi ve yardım ölçüsünü artırdı.
Fakat analistler, bu atılımın yetersiz kaldığını düşünüyor.
Çin çok yakında Solomon Adaları’nın Avustralya ile birlikte ikinci güvenlik partneri olabilir.
Prof. Gyngell “Avustralya’nın yeni dış siyasetinin gayesi bu türlü bir olayı engellemekti. Bu açık bir başarısızlık oldu” diyor.
Bu yalnızca Avustralya için bir tasa kaynağı değil. İngiltere ve ABD de Avustralya ile imzaladıkları AUKUS Paktı aracılığıyla Çin’in Hint-Pasifik bölgesindeki hareket alanını kısıtlamak istiyor.
ABD ve öteki Batı ülkeleri, bu bölgenin de potansiyel bir çatışma alanına dönmesinden kaygı ediyor.
MASADA NELER VAR?
Solomon Adaları Başbakanı Manasseh Sogavare, bağımsız bir ulus olarak Çin’le güvenlik muahedesi yapma haklarını yüksek bir sesle savundu, ekonomik münasebetler ve altyapı yatırımlarının da geliştirilebileceğini söyledi.
“Hiçbir jeopolitik güç savaşına girme niyetimiz yok” diyen Sogavare, ulusunun bir tarafa dahil olmayacağını belirtti.
Sızdırılan evrakın mutabakatın son hali olup olmadığı konusunda bir bilgi vermedi.
Fakat taslak metnin genişliği kaygılara yol açtı.
Anlaşma Çin donanmasına adalarda duraklama ve geçiş hakkını da içeriyor. Bu, gelecekte bir donanma üstü kurulmasının yolunu açabilir.
Bir başka unsur de Pekin’e adalardaki Çinlileri ve Çin projelerini korumak için adaya asker göndermesine imkan sağlıyor.
Taslağa nazaran Solomonlular Çin’den “polis, asker ve öbür kolluk kuvveti” talep edebilecek.
Avustralyalı niyet kuruluşu Lowy Institute’tan Pasifik adaları analisti Mihai Sora “Bu husus Çin’in her türlü askeri işçi göndermesine imkan sağlar. Üstelik bu birliklerin hangi kurallara tabi olacağı da net değil” diyor.
Taslak, Solomon Adaları’nın Avustralya ile sahip olduğu muahededen çok daha kapsamlı.
O mutabakatta Avustralya’nın Solomon’dan gelecek talep üzerine barış gücü yahut acil müdahale birlikleri göndermesine müsaade veriliyor.
Solomon Adaları, şiddetli isyanlarla dolu bir tarihe sahip.
Geçen yıl da başşehir Honiara’da ölümcül isyanlar baş göstermiş; Avustralya, Yeni Zelanda, Fiji ve Vanuatu adaya birlik yollamıştı.
ÇİN’İN İSTİHBARAT KAPASİTESİNİ ARTIRABİLİR
Bu mutabakat bölgedeki güç istikrarını değiştirebilir.
Analist Sora “Güvenlik muahedeleri, içerdikleri unsurların yanı sıra iki ülke ortasında belirli bir düzeyde inanç ve dostluk olduğunun da göstergesidir” diyor.
Çin’in Pasifik’teki askeri varlığı, bölgedeki ulusların on yıllardır keyfini sürdüğü “huzurlu” ortamı da büsbütün yok edebilir.
Bölge Avustralya, Yeni Zelanda ve Pasifik Adaları Forumu’na üye uluslar tarafından işbirliği içinde yönetiliyor.
Avustralya’nın yanı sıra Yeni Zelanda da bu adımın “bölgeyi askerileştirebileceği” ikazında bulundu.
Analistler Çin’in bu atağının bölgede işgal tehlikesi oluşturmasa bile istihbarat ve nezaret imkanını artırabileceğini vurguluyor.
Güney Pasifik’teki küçük bir Çin askeri varlığı bile Avustralya’nın askeri kaynaklarını bu varlığa harcamasına yol açabilir.
Sora “Bu bölgedeki Çin üssü savaş sırasında fark yaratacak cinsten bir üs olmaz. Ancak bir bölgede askeri varlığınız olduğunda o bölgede öbür ülkelerin askeri varlık göstermesine mahzur olursunuz, muahede bu yüzden önemli” diyor.
Sora’ya nazaran en makus senaryo Çin’in tartışmalı sularda yapay adalar inşa edip öteki ülkelerin deniz ve hava araçlarının geçişini kısıtladığı Güney Çin Denizi’nde tansiyonun artması olur:
“Bugüne kadar Avustralya ve öteki Pasifik ülkeleri sakin bir bölgede olmanın ve Pasifik bölgesindeki hür hareket imkanının tadını çıkardılar.
“Artık bölgede bir rakipleri var.”
