Depremlerle yaşadığımız acı deneyimler kentsel dönüşümde bilinçlenmeyi sağladı. Son aylarda kamunun açıkladığı takviyelerle de cüret verince binlerce vatandaş harekete geçti. Ülke genelinde yapılan riskli yapı tespitleri 2021’de tepeyi gördü. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü, riskli yapı tespit sayılarını ve önümüzdeki 2 yıla ait gayelerini açıkladı. Buna nazaran 2019’da toplam 9 bin 690, 2020’de 18 bin 419, 2021’de 21 bin 169 binaya tespit yapıldı. 2022’nin birinci 4 ayında ise 5 bin 608 bina için tespit yapıldı. Bağımsız biri yani konut, ofis ya da dükkan bazında bakıldığında da 2019’da 33 bin 256 bağımsız ünite, 2020’de 79 bin 608 bağımsız ünite, 2021’de 104 bin 583 bağımsız ünite tespite girdi. 2022’de ise şimdiden 26 bin 171 ünite için inceleme yapıldı.
YIKIMLAR YAPILDI
Ülke genelinde kentsel dönüşüm yasası kapsamında vatandaşın talebiyle yapılan toplam riskli yapı tespit sayısı 240 bin 925 olurken, bu tespitler ile 727 bin 501 konut, 111 bin 165 işyeri toplamda 838 bin 666 ünite incelendi. Bunlardan 746 bin 181 ünitenin yıkımı gerçekleştirildi ve yıkım yüzdesi yüzde 92.42 oldu. Yıkılanların yerine 1 milyon 584 bin 737 adet yeni bağımsız ünite yapıldı. Bilinçlenme süreci ve yapılan başarılı projelerin tamamlanması ile kentsel dönüşümün sürat kazanması da bekleniyor.
Bakanlık, 2022 yılı sonunda toplamda 915 bin bağımsız üniteye, 2023 yılı sonunda toplamda 1 milyon 15 bin bağımsız üniteye riskli yapı tespiti yapılmasının hedeflendiğini açıkladı.
Verilere nazaran bugüne kadar en çok riskli bina tespiti İstanbul’da yapıldı. İstanbul’da 82 bin 728 tespit ile 446 bin 906 bağımsız ünite incelendi. Ankara’da 21 bin 250 riskli bina tespiti ile 41 bin 466 ünite incelendi. İzmir’de ise 21 bin 505 riskli bina tespitinde 62 bin 938 bağımsız ünite incelendi. Bu kapsamda İstanbul’da 395 bin 853 bağımsız ünitenin yıkımı gerçekleştirildi ve yerine 598 bin 790 adet yeni bağımsız ünite yapıldı. Ankara’da 36 bin 616 bağımsız ünitenin yıkımı gerçekleştirildi ve yerine 107 bin 912 adet yeni bağımsız ünite yapıldı. İzmir’de 53 bin 422 bağımsız ünitenin yıkımı gerçekleştirildi ve yerine 137 bin 32 adet yeni bağımsız ünite yapıldı. 2022 yılında ise İstanbul’da 2 bin 251 binada 15 bin 922 bağımsız ünite, İzmir’de 335 binada 1485 bağımsız ünite, Ankara’da 303 binada 990 bağımsız ünite incelendi.
ADIM ADIM TESPİT
Evinin riskli olduğundan telaş eden vatandaş, Bakanlıkça lisanslandırılmış kurumlara riskli yapı tespiti yaptırılabiliyor. Lisanslandırılmış kurumların listesi Bakanlığın internet sitesinde yer alıyor.
Risk tespiti için tek bir hak sahibi süreci başlatabiliyor. Maliklerden biri dilekçe, tapu durum dokümanı ve kimlik fotokopisi ile kelam konusu kurum ve kuruluşlara başvuruyor.
İncelemeler sonucunda riskli olduğu tespit edilen yapılar, tespiti yapan kurum tarafından Etraf ve Şehircilik Vilayet Müdürlüğü’ne bildiriliyor. Yapının riskli olduğu tapuya işlenirken, hak sahibine de bildirim ediliyor.
Bu tebligatta riskli yapının bulunduğu yerdeki müdürlüğe dilekçe ile itiraz edilebileceği, aksi takdirde tebligat tarihinden itibaren idarece 60 günden az olmamak üzere belirlenen müddet içinde yapının yıktırılması gerektiği belirtiliyor.
Riskli yapı, malikleri tarafından yıktırılmamışsa, yapının idari makamlarca yıktırılacağı belirtilerek 30 günden az olmak üzere ek mühlet tanınıyor.
Bu müddet sonunda da riskli yapıların yıktırılmaması halinde, riskli yapılara elektrik, su ve doğal gaz verilmemesi ve verilen hizmetlerin durdurulması isteniyor.
Riskli yapıların beşerden ve eşyadan tahliyesi ile yıktırma süreçleri, mülki amirler tarafından sağlanacak kolluk kuvveti dayanağı ile idarece yapılıyor yahut yaptırılıyor. Yıktırılamayan yapılar Bakanlıkça yahut vilayet müdürlüklerince yıkılıyor yahut yıktırılıyor. Bu yıktırmanın masraflarından malikler payları oranında sorumlu oluyor.
DÖNÜŞÜME HANGİ TAKVİYELER VERİLİYOR?
1. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, artan inşaat maliyetleri nedeniyle vatandaştan gelen talepleri kıymetlendirdi, dönüşüm için verilen ‘faiz dayanaklı kredilerde’ limiti yükseltti. Şubat ayında yapılan düzenlemeye nazaran binasını güçlendirecek vatandaşa 160 bin lira, konut imal, konut edindirme, işyeri üretim ve işyeri edindirme kredilerinde de 400 bin liraya kadar kredi veriyor. Geçmişte sayı bunun yarısıydı.
2. Krediye ayrıyeten 400 baz puana kadar faiz dayanağı sağlanıyor. Faiz takviyesi ile oran güç verimli konutta yüzde 0.88’e, standart konutta yüzde 0.96’ya iniyor.
3. Yapılan düzenlemeyle, vatandaş müteahhitle kat karşılığı mutabakat yapmadan, konutunu kendi dönüştürürse yüzde 18 yerine yüzde 1 KDV ödüyor.
4. Riskli yapıda maliklere 18 aya kadar kira yardımı yapılıyor. Kira yardımı vilayetlere nazaran 715 ile 1.150 lira ortasında değişirken, İstanbul’da birtakım dönüşüm projelerinde 1500 liraya kadar çıkıyor. Vatandaş verilen bu kira takviyesinin arttırılmasını talep ederken, Bakan Murat Kurum bu mevzuda adım atılacağını açıkladı.
5. Dönüşümde, damga vergisi, tapu, noter üzere harçlardan muafiyet sağlanıyor.
