Hacettepe Üniversitesi Tarih kısmında lisans eğitimini tamamladıktan sonra yeniden birebir üniversitede ‘1650-1700 yılları değişen Harp yolu karşısında Osmanlı ordusu, tımarlı sipahiler ve yeniçeriler’ konusunda yüksek lisans yapan Erhan Çavdaroğlu tezi üzerine çalıştığı periyotta atlı okçuluğa merak saldı ve kendisine bir at aldı. Giderek Osmanlı periyodu askeri üniformalarına merakı düzgünce pekişen Çavdaroğlu, Bilkent Üniversitesi’nde askeri üniformalar üzerine doktora çalışmasına başladı. Akademik çalışmalarının yanı sıra televizyon ve sinema projelerine danışmanlık da yapan Çavdaroğlu dizi ve sinemalarda yapılan yanlışlara ve bu yanılgıların kıymetine dikkat çekerken şunları söyledi:
MERAKIM ATLI OKÇULUKLA BAŞLADI
“Hacettepe’de tarih yüksek lisansımı yaparken bir at aldım ve atlı okçuluk yapmaya başladım. Atlı okçulukla başlayan bu merak beni üniformalarla ilgili ayrıntılı çalışmaya itti. Osmanlı ordu talimnameleri, üniforma nizamnameleri üzerine okumalar yapıyorum. Hedefim Türkiye’de yapılan dizi, sinema ve projelerde aslına uygun hakikat üniformaları ve teçhizatın kullanılmasını sağlamak. Çünkü devir dizilerinde kullanılan üniformalar birden fazla vakit kostüm tasarımcıların hayal dünyasının ve yanlış fotoğraf, fotoğraf ya da evrakların eseri oluyor. Tarihi projelerde gerçek üniforma ve teçhizatın yapılması için karıncanın taşıdığı su misali bir uğraş içindeyim.
ÜNİFORMA DİKKAT VE BİLGİ GEREKTİRİR
Osmanlı ordusu tarihi boyunca birçok farklı üniforma kullandı. II. Mahmut’la birlikte tek tip üniformalar hazırlandı, teçhizatlar tek tipleştirildi. 1909 nizamnamesiyle üniformalarda mavi renkten hâkî yeşil renge dönüldü, rütbeler değiştirildi. Kemer takma tarzı belirlendi, kalpak kullanımına geçildi. Üniformalara piyade sınıfında koyu yeşil, süvariyse gri, topçuysa lacivert yaka renkleri eklendi. Osmanlı üniformaları 1910’dan 1918’e kadar tam 8 sefer değişiklik geçirdi. Devlet harp halinde olduğu için harbe uygun teferruat değişiklikleri yapıldı. Parlak metal düğmeler kaldırıldı, 1916 yılında ise bilinmeyen düğme kullanılmaya başlandı. Subayın parlak apoletleri mat apoletler olarak değiştirildi.
TEK FOTOĞRAF 3 FARKLI ÜNİFORMA
Fotoğraflardan bakarak giderseniz 1916 yılına ilişkin bir fotoğrafta 3 farklı üniforma görebilirsiniz O yüzden tarihi dizi ve sinema yaparken yalnızca fotoğrafları kıstas almak kâfi değil.
HİÇ BİR VAKİT BEJ ÜNİFORMA GİYMEDİK
İlk olarak Türk askerlerine kum rengi ya da bej rengi üniforma giydirmeyi bırakmaları gerekiyor. Tarihte hiçbir vakit bej rengi üniformayı Türk ordusu giymedi. Turgut Özakman’ın ‘Diriliş Çanakkale 1915’ isimli yapıtından senaryolaştırılan Çanakkale 1915 sinemasında askerlere hâkî yeşil yerine bej rengi üniforma giydirilmiş. Subaylarımızda torba cep hiç kullanılmadı. Türk subaylarında her vakit 6 düğme bulunur fakat ısrarla 5 düğme yapıyorlar bu da büyük bir yanılgıdır. Öteki yandan Osmanlı rütbeleri 1909 nizamnamesinde kati suretle belirlenmiştir. Osmanlı ordusu yıldızlarıyla günümüz yıldız sembolü farklıdır. Kullanılması gereken yıldızlar o periyodun yıldızıyken bugünün yıldızlarını kullananlar var.
MANEVRA KEMERİNİ GÜZEL DİYE KULLANIYORLAR AMA
Manevra kemeri bel palaskasının üzerinde sağ omuzdan sola hakikat getirilen ve pantolona tabanca ve kılıç taktığınızda kılıcın aşağı düşmesini engelleyen bir kayıştır. Kostüm tasarımcılarımız muhtemelen güzel durduğunu düşünerek Osmanlı devri dahil her periyodun sinemasında hareket kemeri kullanırlar. Fakat hareket kemeri bizim ordumuzda yalnızca İstiklal Harbi devrinde kullanılmıştır.
SAKALLI SUBAY OLMAZ
Vietnam Savaşı’nı anlatan bir Amerikan sinemasında hiç sakallı bir Amerikan subayı göremezsiniz Türk subayları da fırsat buldukları her an sakal tıraşı olmak zorundaydı. Osmanlı Subayı sinemasında, süvari subayını oynayan yabancı oyuncu bir karış sakal ve hoş bir saç kısmıyla yer aldı. Tekrar tıpkı sinemada subayın yaka rengi gri olması gerekirken maviye çalan bir renkteydi ve kapalı olması gereken yaka açıktı. Düğmeler de yanlış seçilmişti.
EN UYGUN KOSTÜM HARİKA YÜZYIL’DA
Tarihi projeler içinde kostüm manasında en düzgünlerden biri Süper Yüzyıl’dı. Bu dizideki kusurlar bir elin parmağını geçmeyecek kadar azdı. Kusursuz zırhlar ve kıyafetler yapılmıştı. Lakin Diriliş Ertuğrul için birebir şeyi söyleyemem. Örnek vermek gerekirse oktan, kılıçtan, soğuktan muhafazası mümkün olmayan deri zırh kullanıldı. Lakin çelik zırh kullanılmalıydı. Harbiye Askeri Müzesi’nde Orhan Gazi’ye ilişkin çelik miğfer var. Türkler siyah rengi tarih boyunca yalnızca cenazelerde kullanmıştır. Osmanlı minyatürlerine bile baktığınızda rengarenktir. Dizide ise siyah ve kahverenginin yükte kullanıldığını görüyoruz.
