Malta, üçünde hayat olan toplam beş adadan oluşuyor. Tamamı 316 kilometrekare. Malta’yı doğal hoşluklarının dışında öne çıkaran esas özelliğiyse yeryüzünde kilometre başına en yüksek kültürel ve tarihi mirasa sahip olması. Hatta başşehir Valletta ve limanının tamamı UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde. Başşehir demişken, kent enlemesine 500 metre ve uzunlamasına da 1.5 kilometre ölçüleriyle Avrupa’nın en küçük başkentlerinden. Malta’nın Türklerle olan bağı epeyce değerli. Osmanlı devletinin tahminen de çözülüşünün başladığı yer Malta.
Mdina
Bilmemiz gereken çok değerli tarihi olayların sahnesi olan Malta’ya sadece ortak tarihimiz için dahi gidilebilir. Adada çeşitli topluluklar ömür sürmüş (Yunan-Roma- Arap) lakin en meşhurları St. Paul ve şövalyeleri. Soylu ailelerden seçilen şövalyeler, Osmanlıların Akdeniz’de ilerleyişinin önüne geçebilmek için Malta’ya yerleştirilmiş. Şövalyeler çok sevilmesine rağmen en büyük şöhrete 1565’te Osmanlı devletinin Malta’yı kuşatmasıyla ulaşmış. Pozisyonu sebebiyle Osmanlı’nın kesinlikle sahip olmak istediği Malta, şövalyeleri tarafından başarılı bir biçimde savunulmuş. Yasal Sultan Süleyman’ın devrinde, Osmanlı’nın yenilmez olduğu kanısı bu mağlubiyetle son bulmuş. O denli ki hala Malta halkı kuşatmayı püskürttükleri 8 Eylül tarihini zafer bayramları olarak kutluyor.
Trafik soldan akıyor
Şövalyelerin akabinde 1800’de Malta istekli olarak Britanya himayesi altına girme kararı almış ve 1964’e kadar Britanya toprağı olarak kalmış. Natürel bu durum II. Dünya Savaşı’nda İtalya ve Almanya bombardımanına maruz kalmalarına sebep olmuş. Şu an bağımsız bir ülke olsa da Malta’da hâlâ İngiliz tesirlerini görebilirsiniz. Trafiğin soldan akışı, kırmızı telefon kulübeleri ve prizler üzere. Maltalıların yüzde 98’i Katolik Hıristiyan. Hem de koyu Katolik. Bu durum kimi katı kuralları da beraberinde getirmiş. Malta’da 2011’e kadar boşanma yasakmış. Ayrıyeten Maltalılar öteki ülkelerden biriyle evliliğe de pek sıcak bakmıyor. Bu nedenle ülkede birkaç ailenin çok uzun bir tarihi var.
Rengârenk bir kasaba
1572-1577 ortasında yapılan St. John Katedrali, şövalyelerin Malta’da yaptırdıkları birinci ve en göz alıcı olanı. Yerinin tamamını kaplayan ve vefatla ilgili bildiriler içeren mermer bloklar, optik illüzyonla yapılmış duvar süslemeleri, büyüklüğüyle yanlışsız orantılı iç dekor süsleri ve ünlü ressam Caravaggio’nun en değerli yapıtlarıyla görülmeye paha bir yer. Caravaggio’nun başyapıtlarından biri olan ‘Vaftizci Yahya’nın Başının Kesilmesi’ isimli tablo, sanatkarın imzasını taşıdığı bilinen tek eser. St. John Katedrali üzere Malta’ya gidip de görmeden dönülmemesi gereken birçok yer var.
Bunlardan biri de rengârenk Marsaxlokk balıkçı kasabası. ‘Marsa’ liman manasına geliyor, ‘xlokk’ ise güneydoğu demek. Burası güneydoğu balıkçı limanı. Birbirinden renkli teknelere, balık pazarına, sempatik restoran ve kafelere sahip. Büyük Malta kuşatmasında Osmanlı askerlerinin birinci karaya çıktıkları yer de kasaba ve civarıymış. Kasabanın simgesiyse ‘luzzu’ ismi verilen rengârenk klâsik balıkçı tekneleri.
Fenikelilerden kalma bir gelenek olarak, luzzu’ların birer çift gözü (Osiris’in gözü) var. Balıkçıları makûs ruhlardan koruduğuna inanılıyor. Bu teknelerin tuttuğu balıkları kasabadaki restoranlarda tadabilirsiniz. Malta’nın en eski başşehri ve adeta kalbi olan ‘Mdina’, yani sessiz kenti bir sonraki durağınız olsun. Binlerce yıllık tarihe sahip ve mimarisi hiçbir halde değiştirilmediği için kentin kapısından girer girmez ortaçağ havası insanı sarıp sarmalıyor. Mdina’da varlıklı aileler yüzyıllardır sessiz bir biçimde ikamet ediyor. Bu yüzden Mdina ‘Sessiz Şehir’ olarak isimlendiriliyor. Burada yaklaşık 400 kişi yaşıyor ve motorlu araç yerine yalnızca faytonlar alınıyor. Kentin iki kapısı var. Mdina Kapı soyluların, Greek Kapı’ysa kölelerin kullanımı içinmiş. Barok stilindeki Mdina Kapı içeride nelerin beklediğinin göstergesi. Gozo ülkenin, üzerinde ömür olan ikinci büyük adası.
Valletta, enlemesine 500 metre ve uzunlamasına 1.5 kilometre ölçüleriyle Avrupa’nın en küçük başşehri. Adanın tüm sokaklarında vakit ortaçağda donmuş kalmış üzere.
Malta’ya nazaran daha sakin, daha küçük ve daha tenha bir yer. Nüfusu 32 bin civarında. Lakin bilhassa yazın burayı tercih eden turistlerle nüfus patlaması yaşıyor. Bu ilginin nedeniyse ülkenin en hoş denize girme yerlerine, dalış noktalarına, lokal lezzetlerine, tarihi ve doğal hoşluklarına sahip olması. Gozo’ya gitmenin tek yolu feribot. İki noktadan hareket ediyor. Gezmenin en âlâ yolu araç kiralamak. Mobilet, ATV, scooter, sürücülü araç, hop on hop off otobüs ve bisiklet de başka seçenekler. ‘Game Of Thrones’ ile ünlenen ve Dothraki ile Khaleesi karakterlerinin düğün merasimi yapıldığı için çok ünlü olan ‘Azure Window’ birkaç yıl evvel erozyon nedeniyle yıkıldı; yine de o bölgeye gidin. Sıradışı yeryüzü biçimleri ve dev falezleri görebilirsiniz.
Victoria kenti ve kale, Ta Pinu Bazilikası, Marsalforn tuz tarlaları, Mixta Mağarası, Ggantija tapınakları da başka duraklarınız olsun. Dev kayalarla inşa edilen Ggantija insanlık tarihi için çok değerli bir ziyaret noktası. Gozo ile Malta ortasındaki Comino Adası’nda bir tabiat mükemmeli olan Blue Lagoon da yazın giderseniz yüzmek isteyeceğiniz bir yer, yaz değilse de fotoğrafını çekmek isteyeceksiniz…
Avrupalı gibiler lakin değiller
Akdenizli olarak Maltalılar da pek güler yüzlü ve sevinçli. Sizi anlasın yahut anlamasın, bir soru sorduğunuzda el kol hareketiyle bile olsa yardım etmek için uğraşıyorlar. Malta’da trafik kural gereği soldan ancak bu kurala çok da güvenmeyin. Şoförler yazın gölge ne taraftaysa oradan araç kullanmayı tercih ediyorlarmış. Bizim üzere ailecek kıyılarda kurulan mangal sofralarını da seviyorlar. Bir de market sırasındaysanız beklemeye hazır olun. Neden mi? Kasiyer/görevli hizmet verdiği bireyle sohbet etmeye karar verirse, kuyruk ne kadar uzun olursa olsun bunu yapıyor. Adanın iki resmi lisanı var. İngilizce ve Maltaca… Maltaca; Arapça, İtalyanca, Sicilyaca ve İngilizce karışımı, farklı diyalekti olan, 30 harfli bir alfabeye sahip ve Latin harfleriyle yazılan tek Sami lisanı.
Meşhur plajlar
Malta yaz aktivitelerini sevenler için hoş bir rota. Ama ülke küçük, çok fazla sayıda kumsal ve plajları var lakin kalabalık olma ihtimalleri fazla. Ta’ Fra Ben (Qawra Point), Armier Bay and Little Armier, Ġnejna Bay, Paradise Bay, Blue Lagoon, St. Peter’s Pool, Imġiebaħ Bay, Mellieħa Bay, Għadira, Golden Bay, Għajn Tuffieħa ülkenin en şöhretli plajları.
Blue Lagoon
‘Sınırsız’ cümbüş
Malta’nın bu kadar ufak olmasına karşın, çok hareketli bir gece hayatı var. Turistler adanın bu sınırsız cümbüş potansiyelinden ziyadesiyle faydalanıyor. Paceville bölgesi adada cümbüşün kalbinin attığı yer. En meşhur yerlerden kimileri The Havana Club, BarCelona Lounge, Hugo’s, The Bar Native, The Footloose… Yok “Biz aile olarak gitsek, çocukla neler yapabiliriz?” derseniz de eğitici tiyatro programları olan uygulamalı bilim ve teknoloji stantları merkezi Esplora Interactive Science Centre, Temel Reis Köyü olarak da bilinen Popeye Village, Malta Ulusal Akvaryumu ve çocukların içinde eğlenirken kendini kaybedebileceği hoşluktaki Playmobil FunPark Malta’yı not almanızı öneririm.
Pandemide Malta
Malta’ya Schengen vizesiyle seyahat yapılıyor. Girişte aşılarınızı beyan etmeniz kâfi. Restoranlar, kafeler ve müzeler açık fakat her yerde maske takma zaruriliği var.
Film seti güya
Malta küçük bir ülke olmasına rağmen ünlü birçok sinema film/dizi sahnesine konut sahipliği yapıyor. ‘Game Of Thrones’un yanı sıra pek çok sinema Malta’da çekilmiş… Bunlardan bilhassa ‘Popeye’ biraz daha tanınan. Popeye’nin tanınan olmasının nedeni, sinemanın çekildiği sahne/setlerin hâlâ durması. Şayet çocuklu bir aileyseniz Popeye’yi yani Temel Reis’in köyünü görülecekler listesinin başına yazın.
Hamur işi cenneti
Ucuz sokak yemeklerinden biri olan ‘pastizz’ içi ricotta doldurulan bir börek. İzmir boyozunun Malta versiyonu diyebiliriz. Pastizz’in yanı sıra ftira, hobz bizzejt, qassatat, bigilla ve tatlı olarak da kanolli en çok tercih edilen sokak yiyecekleri. Meşhur yemekleri balık değil, tavşan güveci. Balıklı bir tart olan lampuki ve sebzeli kapunata’yı da deneyin.
