Eğer beşerler önümüzdeki 10.000 yıl içinde bir iklim kıyametinde yahut asteroit tesirinde yok olmazlarsa, şu anda olduğumuzdan daha ileri bir cinse evrilecek miyiz? Sorusundan yola çıkan Bath Üniversitesi Paleontoloji ve Evrimsel Biyoloji Öğretim Üyesi Nicholas Longrich, The Conversation’a geleceğin insanlık için nasıl geleceğini anlatıyor…
“İnsanlık, 4 milyar yıllık evrimin beklenmedik bir sonucu” diyor Longrich.
Arkeyan Devri’nde kendini kopyalayan moleküllerden, Kambriyen periyodundaki gözsüz balıklardan, karanlıkta dinozorlardan kaçan memelilere ve sonra nihayet beşere hakikat evrilmişiz. Fakat biz bu kıssanın sonu değiliz. Evrim bizimle bitmeyecek ve hatta her zamankinden daha süratli evrimleşiyor bile olabiliriz.
Geleceği varsayım etmek sıkıntı. Dünya muhtemelen hayal edemeyeceğimiz biçimde değişecek. Fakat mantıklı iddialarda bulunmak mümkün. Geleceği iddia etmenin en âlâ yolu, geçmişe bakmak ve geçmiş eğilimlerin ilerlemeye devam edeceğini varsaymak. Bu, geleceğimiz hakkında kimi şaşırtan bilgileri bize verebilir.
Muhtemelen daha uzun yaşayacağız, daha uzun ve daha hafif yapılı olacağız. Daha az agresif ve daha uyumlu olacağız lakin daha küçük beyinlerimiz olacak. En azından bu muhtemel bir gelecek lakin neden mümkün olduğunu anlamak için daha derine inmek gerekir.
Bazı bilim insanları medeniyetin yükselişinin doğal seçilimi sonlandırdığını savunuyor. Geçmişte hükümran olan yırtıcı hayvanlar, kıtlık, veba ve savaş üzere ögelerin çoğunlukla ortadan kalktığı gerçek.
NE OLURSA OLSUN EVRİM DURMUYOR
Açlık ve kıtlık; yüksek verimli mahsuller, gübreler ve aile planlaması ile büyük ölçüde sona erdi. Nükleer silahlara sahip çağdaş ordulara karşın ya da tahminen de onlar yüzünden şiddet ve savaş her zamankinden daha az yaygın. Karanlıkta bizi avlayan aslanlar, kurtlar ve kılıç dişli kedilerin de jenerasyonu tükenmekte yahut çoktan tükendi. Milyonlarca insanı öldüren çiçek, kolera üzere salgın hastalıklar aşılar ve antibiyotikler ile normalleştirildi. Lakin ne olursa olsun evrim durmadı.
Doğanın bizi öldürme mümkünlüğü çok düşük olsa da yeni jenerasyonlar yetiştirmeye gereksinimimiz var. Bu nedenle de cinsel seçilim artık evrimimizde büyük bir rol oynuyor. Yarattığımız doğal olmayan etraf buzul çağından çok farklı baskılar üretiyor. Bu çağdaş dünyaya hemen ahenk sağlamalıyız.
Diyetlerimiz tahılları ve süt eserlerini içerecek biçimde değiştikçe, nişasta ve sütü sindirmemize yardımcı olacak genler geliştirdik. Ağır kentler hastalığın yayılması için şartlar yarattığında, hastalığa karşı direnç için mutasyonlar da yayıldı ve nedense beynimiz küçüldü.
ERKEN ÜREMEYE GEREKSİNİM KALMADI
İnsanlar çok daha uzun mühlet yaşamak için evrimleşecekler. Uygarlıktan evvel bile beşerler, düşük vefat oranları ve uzun ömürleri benzersizdi. Mızrak ve yaylarla donanmış avcı-toplayıcılar, yırtıcılara karşı savunma yapabiliyor, yiyecek paylaşımı ile açlık önlenebiliyordu. Böylelikle, gecikmiş cinsel olgunluk ve 70 yıla kadar uzun ömürler geliştirdik.
Yine de 19. yüzyıla kadar çocuk vefatları yüzde 50’nin üzerindeydi ve ortalama ömür beklentisi yalnızca 35 yıldı. Son iki yüzyılda daha düzgün beslenme, ilaç ve hijyen ile birden fazla gelişmiş ülkede genç mevt oranları yüzde 1’in altına düştü. Hayat beklentisi dünya çapında 70 yıla, gelişmiş ülkelerde ise 80 yıla yükseldi.
Şimdi erken üremeye muhtaçlık neredeyse kalmadı. Gitgide daha fazla insanın 100 hatta 110 yıla kadar yaşadığı göz önüne alınırsa, ortalama bir insan rutin olarak 100 yıl yahut daha fazla yaşayana kadar genlerimizin evrimleşeceğini düşünmek için sebepler var.
Şu anki uzun ömür rekoru, 1997 yılında 122 yıl beş aylıkken vefat eden Fransız bir bayan olan Jeanne Calment’e ilişkin.
Şu anki uzun ömür rekoru, 1997 yılında 122 yıl beş aylıkken vefat eden Fransız bir bayan olan Jeanne Calment’e ilişkin.
İSKELETİMİZ HAFİFLEMEYE BAŞLADI
Hayvanlar çoklukla vakitle daha büyük boyutlara ulaşırlar. Beşerler da vakitle kısmen gelişmiş beslenme sayesinde uzunluk kazanmaya devam etti. Fakat neden büyüdüğümüz muhakkak değil. Büyümek vakit alır, bu nedenle daha uzun ömürler da büyümek için daha fazla vakit manasına gelir. Bu nedenle vefat oranlarının düşmesi daha uzun olmamıza neden olmuş olabilir.
Bugün dünyanın en uzun insanları, Hollanda liderliğinde Avrupa’da bulunuyor. Burada erkekler ortalama 183 cm, bayanlar ise 170. Bir gün birçok insan o kadar uzun yahut daha da uzun olabilir.
Boyumuz uzadıkça daha şık olduk. Son 2 milyon yılda, kaba kuvvete daha az, alet ve silahlara daha çok güvendiğimiz için iskeletlerimiz de daha hafif olmaya başladı. Çiftçilik bizi yerleşmeye zorladıkça, hayatlarımız daha hareketsiz hale geldi. Bu yüzden de kemik yoğunluğumuz azaldı. Masaların, klavyelerin ve direksiyonların ardında daha fazla vakit geçirdiğimiz için muhtemelen bunlar daha da devam edecek.
ELEKTRONİK ALETLER BİRÇOK İŞİN YÜKÜNÜ ÜSTLENİYOR
Atalarımız hayvan kesmek ve kazmak zorunda kaldı. Çağdaş işler giderek beşerlerle, sözlerle ve kodlarla çalışmayı gerektiriyor ve bunlar kas gücü istemiyor. Çiftçiler, balıkçılar, oduncular üzere kas gücü isteyen iş yapanlar için bile traktör, hidrolik ve motorlu testere üzere makineler artık birçok işin yükünü üstleniyor. Fizikî güç daha az gerekli hale geldikçe, kaslarımız küçülmeye devam edecek.
Çenelerimiz ve dişlerimiz de küçüldü. Erken periyot bitki yiyen canlıların lifli zerzevatları öğütmek için devasa azı dişleri ve çeneleri vardı. Yemek pişirmeye başladığımızda çeneler ve dişler küçüldü. Çağdaş işlenmiş yiyecekler daha da az çiğnemeye gereksinimi gerektirir, bu nedenle çeneler küçülmeye devam edecek ve muhtemelen yirmilik dişlerimizi kaybedeceğiz.
TEK TİP HOŞLUK ANLAYIŞI HAKİM OLABİLİR
Dünyanın çeşitli bölgelerinde farklı seçici baskılar, görünüşümüzün farklı formlarda gelişmesine neden oldu. Kabileler ayırt edici deri rengi, gözler, saç ve yüz özellikleri geliştirdiler. Uygarlığın yükselişi ve yeni teknolojilerle bu popülasyonlar tekrar birbirine bağlandı. Fetih savaşları, sömürgeleştirme ve ticaret üzere ögeler nüfusları değiştirdi ve giderek melezleşiyoruz.
Cinsel seçilim, görünüşümüzün evrimini daha da hızlandıracak. Bundan sonra beşerler daha cazip olabilir, fakat görünüşte daha tekdüze olabilir. Globalleşen medya birebir vakitte daha tep tip hoşluk standartları oluşturarak tüm insanları tek bir mefkureye yanlışsız itebilir. Bununla birlikte cinsiyet farklılıkları abartılabilir.
BEYNİMİZ BÜYÜMEYE DEVAM ETMEYEBİLİR
En besbelli insanı özelliğimiz olan beyin ve zihnimiz, tahminen de en çarpıcı biçimde gelişecek. Son 6 milyon yılda, insanların beyin büyüklüğü kabaca üç katına çıktı. Bu eğilimin devam etmesi kaçınılmaz görünebilir lakin muhtemelen devam etmeyecek.
Bunun yerine beynimiz küçülüyor. Avrupa’da beyin büyüklüğü 10 bin ila 20 bin yıl evvel tepeye ulaştı. Sonra beyinler küçüldü. Çağdaş insanların beyni, eski atalarımızdan hatta orta çağ insanlarından daha küçük.
Beyin, güç açısından değerlidir. Günlük kalorilerimizin yaklaşık yüzde 20’sini yakarlar. Sık sık kıtlığın yaşandığı toplumlarda büyük bir beyin, büyük bir sorumluluk olabilir. Tahminen de avcı-toplayıcı ömür, çiftçilikten daha zorlayıcıydı. Medeniyette, aslanları ve antiloplarla çaba etmenize yahut uçsuz bucaksız alanlardaki her meyve ağacını ve sulama tekniğini öğrenmemize gerek yok. Yay ve mızrak yapmak ve kullanmak birebir vakitte ince motor denetimi, uyum, hayvanları ve yörüngeleri takip etme yeteneği gerektirir. Tahminen de beynimizin bu şeyler için kullanılan kısımları avlanmayı bıraktığımızda küçüldü.
Modern beşerler geniş toplumsal ağların bir modülü olarak iş kısmı içinde çalışıp, daha özel roller üstlenirler. Bir işte uzmanlaşır, geri kalan her şey için diğerlerine güveniriz.
Değişen toplumsal kalıplar birebir vakit da kişilikleri de etkileyebilir. Evvelden beşerler büyük topluluklar halinde yaşardı. Lakin bugünün dünyasında beşerler kalabalık kentlerde çok daha az şahısla hayatlarını sürdürüyor. Geçmişte münasebetler birden fazla vakit ömür uzunluğu sürerdi. Artık, sık sık iş için hareket eden ve bu süreçte, birden fazla süreksiz ve giderek sanal olan binlerce ilgi oluşturuyoruz. Bu dünya bizi daha dışa dönük, açık ve hoşgörülü olmaya zorluyor. Lakin herkes ruhsal olarak bu varoluşa âlâ ahenk sağlamıyor. Tahminen de bu nedenle çok fazla insan yalnızlık, dert ve depresyon üzere ruhsal problemler yaşıyor.
GELECEĞİMİZ TEKNOLOJİNİN ELLERİNDE
Gelecek, geçmişten çok daha farklı olabilir, zira evrimin kendisi de gelişti. En uç olasılıklardan biri, tıbbımızın evrimini etkin olarak denetim ettiğimiz yönlendirilmiş evrim. Görünüşünü ve kişiliğini beğendiğimiz bireyleri eş olarak seçiyoruz. Binlerce yıl boyunca avcı-toplayıcılar kızlarını en âlâ avcılarla evlendiriyorlardı. Artık bile birtakım geleneklerde çocukları için uygun eş adaylarını seçmek ismine ailelerin onayı alınıyor. Öbür bir deyişle kendi çocuklarımızın da evrimini yönlendiriyoruz.
Ve tüm bunları vakitle genlerimizin üzerinde daha fazla denetimle yapacağız. İnsan embriyosunun DNA’sının direkt düzenlenmesinin mümkün olduğu Çinli genom bilimci He Jiankui tarafından kanıtlandı. Ahlaki olarak berbat görünen bu deney, çocukları da tıbbi deneklere döndürüyor.
Bir genom bilimcisi olan He Jiankui, dünyanın birinci genetiği değiştirilmiş insanları yarattığını sav ettiği için dünyayı şok etti. Düzenlenmiş genomlara sahip ikiz kızlarının doğumlarını duyurmasından sonra “yasadışı tıbbi uygulama” nedeniyle üç yıl mahpus cezasına çarptırıldı. Katıldığı bir konferansta ise HIV enfeksiyonuna direnmek için DNA’larını yine yazdığını ve üçüncü bir çocuğun yolda olduğunu söyledi.
Bir genom bilimcisi olan He Jiankui, dünyanın birinci genetiği değiştirilmiş insanları yarattığını tez ettiği için dünyayı şok etti. Düzenlenmiş genomlara sahip ikiz kızlarının doğumlarını duyurmasından sonra “yasadışı tıbbi uygulama” nedeniyle üç yıl mahpus cezasına çarptırıldı. Katıldığı bir konferansta ise HIV enfeksiyonuna direnmek için DNA’larını tekrar yazdığını ve üçüncü bir çocuğun yolda olduğunu söyledi.
Yine de bu tıp teknolojilerin inançlı olduğu kanıtlanırsa, çocuklara mümkün olan en yeterli genleri vermek için tüm ebeveynler istekli olacak. Bunlar karanlık bir bilim kurgu sinemasından alıntı üzere gelse de aslında üzerinde çalışılıyor. Bunun nereye varacağını bilmek sıkıntı lakin geleceğimizi teknolojiye kısmen bırakacağız.
İnsan evrimi tartışmaları her vakit geriye dönüktür. Lakin teknoloji ve kültür süratli bir değişime girerken, genlerimiz de bunu yakalayacak. Muhtemelen evrimin en farklı kısmı dinozorlar ve Neandertaller olmaktan çıkıp, geleceğimiz olacak.
