Türkiye Cumhuriyet (TCMB), yılın ikinci finansal istikrar raporunu açıkladı. Finansal istikrar raporunun önsözünde açıklamaları yer alan Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu, bankacılık dalının, likidite, kârlılık ve sermaye yeterliliği göstergelerindeki olumlu görünümün güçlenerek devam ettiğini tabir etti.
Kavcıoğlu son periyotta alınan önlemlerin firma ve hanehalkı bilanço istikrarlarını güçlendirdiğini, Türk lirası cinsinden varlık ve fonlama talebini artırdığını vurgulayarak, “Sermaye piyasalarına iştirak yaygınlaşırken, finansal sistemde bankacılık bölümünün yükü hafiflemekte ve finansal derinleşme sayesinde sermaye araçlarının tabana yayılması desteklenmektedir. Güçlenen hanehalkı ve gerçek kesim bilançolarının da dayanağı sayesinde, bankacılık başta olmak üzere finansal bölümün faal kalitesi de tarihi olarak en uygun düzeyindedir. Tüm bu gelişmeler, sistemdeki temel risk ögelerinden olan ve kalıcı fiyat istikrarını yakalamamızın önündeki mahzurların başında gelen para ikamesini azaltarak Türk lirasını sistemin asli ögesi yapmayı amaçlayan liralaşma adımlarımız sonucundadır. Hem iç hem de dış istikrarları gözeterek yürüttüğümüz bu süreç, aşikâr bir olgunluğa ulaşmış ve birinci sonuçlarını vermeye başlamıştır. Bu adımların kamuoyu tarafından takibi ve daha âlâ anlaşılması açısından da raporumuz değer arz etmektedir. Raporumuzda liralaşma uygulamaları ve tesirlerine ait değerlendirmelerimizi de aktarmaktayız” sözlerine yer verdi.
Yazısında TCMB’nin fiyat istikrarının sürdürülebilir bir çerçevede sağlanması gayesiyle finansal sistemin hem faal hem de pasif tüm kalemleri ile kalıcı halde liralaşmasını sağlamayı amaçladığını belirten Kavcıoğlu, “Bu emel doğrultusunda geliştirdiği siyasetler kredi büyümesi, kredi kompozisyonu ve finansal sistemin fonlama yapısını finansal istikrar ve kalıcı fiyat istikrarı ile daha uyumlu hale getirmektedir. , ihracat ve yatırım kredilerinin büyümesi ve hissesi başka nitelikteki kredilerden olumlu tarafta ayrışmaktadır. Ayrıyeten, mevduat dağılımında Türk lirası güçlenirken, finansal sistemin yurt dışı fonlamaya bağımlılığı azalmaktadır. Bankacılık bölümünün, likidite, kârlılık ve sermaye yeterliliği göstergelerindeki olumlu görünüm de güçlenerek devam etmektedir. Tüm bu gelişmeler, iktisadımızı ve finansal bölümü muhtemel risklere karşı daha korunaklı hale getirirken, alınan önlemlerin kararlılıkla uygulanmasının değerini vurgulamaktadır. Böylece, yatırım, üretim ve istihdam artışının sürdürülebilir bir halde devamı için uygun siyaset çerçevesi ve transfer sistemi sağlıklı bir halde oluşacaktır. Bu çerçevede, finansal istikrara ait şimdiki durum ve görünüm konusunda değerlendirmelerimize yer verdiğimiz Finansal İstikrar Raporumuzun 35’inci sayısının tüm paydaşlarımız için yararlı olmasını ümit ederim” cümlelerini kullandı.
GENEL KIYMETLENDİRME
Raporun genel değerlendirmesinde gelişmiş ülkelerde resesyon beklentilerinin artması nedeniyle global iktisadi faaliyetin yavaşladığı, ülkelerin iktisadi büyüme ve enflasyon görünümlerindeki farklılıklara bağlı olarak merkez bankalarının para siyaseti adımlarında ve irtibatlarında ayrışma gözlendiği belirtilerek, “Gelişmiş ülkelerin uzun vadeli tahvil getirilerindeki oynaklık ve fonlama maliyetlerindeki artış, gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait riskleri canlı tutmaktadır” denildi.
Türkiye’de emsal ülkelere nazaran hayli düşük olan hanehalkı borçluluğunun, son 10 çeyrek boyunca kesintisiz azalmaya devam ettiğinin belirtildiği raporda şu sözlere yer verildi:
“Finansal riskleri azaltan bu duruma ek olarak, hanehalkı borçluluğunun büyük ölçüde sabit gelirli kesite ilişkin olması hanehalkının borç ödeme performansına ait göstergeleri daha da güçlendirmektedir. Hanehalkının finansal varlıklarındaki güçlü artış devam ederken, varlık kompozisyonunda TL’nin hissesi TCMB’nin liralaşma stratejisinin yansıması sonucu artmaktadır. Hanehalkı varlıklarında TL mevduata dönüşümü teşvik eden uygulamaların da takviyesiyle finansal sistemde TL mevduatın hissesi artarken, alternatif eserler ve yurt içi sermaye piyasalarında TL lehine gelişen dinamikler YP mevduat tercihini azaltmaktadır. Hanehalkının mevduat dışı finansal varlıklara ilgisinin artması finansal araçların tabana yayılması açısından olumlu bir gelişme olarak kıymetlendirilmektedir.
Reel dalın finansal varlıkları, yükümlülüklerine nazaran daha güçlü artışını sürdürmekte; likidite, kârlılık ve borç ödeme göstergeleri olumlu seyretmektedir. Kur ve emtia fiyatlarındaki gelişmeler ve enflasyonist baskılar, firmaların işletme sermayesi gereksinimini ve finansal yükümlülüklerini artırmıştır. Firma varlıkları ise canlı seyreden iktisadi faaliyetle birlikte artan ciro ve kârlılıklar ile desteklenmektedir. Gerçek bölüm firmaları YP borçlarını azaltmaya devam ederken, kur riski görünümündeki güzelleşme sürmektedir. Öbür taraftan, firmaların yurt dışı finansmana erişimi ve dış borç yenileme oranındaki yüksek düzey korunmaktadır. Gerçek dal firmalarının kârlılığı, güçlü seyreden iktisadi faaliyet, ihracat ve stok yine değerlemelerinin tesiriyle artmaktadır. Firmaların borç ödeme kabiliyetine ve likiditesine yönelik göstergelerdeki güzelleşme korunmaktadır. Makroihtiyati düzenlemelerin katkısıyla ihracat ve yatırım oranı daha yüksek olan imalat dalı firmalarının kredilerden aldığı hisse artmaya devam etmektedir.
“BANKACILIK KESİMİNİN TARİHÎ OLARAK EN GÜÇLÜ DÜZEYİNE ULAŞAN FAAL KALİTESİ GÖSTERGELERİ DAHA DA İYİLEŞMEKTEDİR”
TL firma kredileri toplam kredilerde sürükleyici olurken, 2022 yılı Nisan ayı ve sonrasında alınan makroihtiyati önlemler kredi büyümesindeki ivmelenmeyi sonlandırmıştır. Firmaların yükselen emtia fiyatlarıyla artan işletme sermayesi ve stok finansman muhtaçlığı TL firma kredisi talebinin güçlü kalmasına neden olurken, makroihtiyati siyasetlerin katkısıyla KOBİ, ihracat ve yatırım kredilerinin büyümesi ve kredilerdeki hissesi olumlu istikamette ayrışmaktadır. Bu gelişme büyüme kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin hissesinin artmasına, istihdamın güçlenmesine ve yapısal cari açığın azaltılmasına katkı vermektedir. Kredilerin yatırım, ihracat ve potansiyel büyümeyi destekleyecek halde iktisadi faaliyetle buluşması büyük ehemmiyet arz etmekte olup, alınan önlemlerin tesirleri yakından takip edilmektedir. Ferdî kredi büyümesi ise Haziran ayında konut kredileri kredi/değer oranına ve gereksinim kredi vadelerine yönelik sıkılaştırıcı tedbirlerin katkısıyla ölçülü seyretmektedir. Nakdî transfer düzeneğinin aktifliğini artırmak emeliyle uygulamaya alınan TL ticari kredi faiz oranlarına nazaran menkul değer tesis edilmesine yönelik düzenleme sonrasında siyaset faiz oranı ile TL ticari kredi faiz oranı ortasındaki makas kapanmaktadır.
Bankacılık dalının tarihi olarak en güçlü düzeyine ulaşan etkin kalitesi göstergeleri daha da güzelleşmektedir. Nominal kredi büyümesinin yanı sıra TGA ilavelerindeki ölçülü seyrin katkısıyla TGA oranındaki azalış eğilimi devam etmekte olup, kelam konusu düzgünleşme kredi çeşitlerinin geneline yaygın olarak görülmektedir. Ferdi ve firma TGA tahsilatlarının TGA bakiyesine oranı geçmiş devir ortalamasının üzerindedir. Yakın izlemedeki kredi oranındaki güzelleşme devam etmektedir. Yakın izlemedeki kredilerin kıymetli bir kısmının gecikmesi olmayan kredilerden oluşması ve bankaların ihtiyatlılık gereği salgın devrinden itibaren tüm kredi sınıfları için yüksek oranlarda karşılık ayırmaları etkin kalitesine ait riskleri sınırlamaktadır.
Bankacılık bölümünün YP dış borcu azalmaya devam ederken güçlü YP likidite tamponlarının korunması likidite şoklarına karşı bankaların dayanıklılığını artırmaktadır. Global finansal şartlardaki sıkılaşma ve jeopolitik riskler nedeniyle dış borç maliyetleri yükseltmiş olmakla birlikte, bankalar güçlü bir borç geri ödeme ve yenileme performansı sergilemiştir. Azalan dış borca rağmen bankalar, likiditelerini yüksek seviyede tutmaktadır. Bu durum muhtemel şoklara karşı sistemin direncini güçlü kılmaktadır. Bilançolardaki liralaşma ile TL mevduatta gerçekleşen güçlü büyüme genel likidite görünümünü desteklerken, TL kredi büyümesi TL mevduat büyümesinin gerisinde seyretmektedir.
Bankaların faiz riski sonlu seviyede olup, bilanço yapıları faiz şoklarını yönetebilecek yüksek kapasiteye sahiptir. Bankaların TL etkinlerinin ortalama vadesi bankaların sabit faizli uzun vadeli menkul değerlere yönelmesi ile son aylarda bir ölçü üst istikametli hareketlenmiştir. Bankaların değişken faizli kredi artışı sürerken, değişken faizli TL menkul değerlerin bilançodaki hissesi son Rapor periyodunda azalış göstermiştir. Kredilere ve mevduata ait devreye alınan menkul değer düzenlemelerinin bilançoya tesiri sonludur. Bankalar yüklü olarak uzun YP duruma sahip iken, uzun konum fazlası taşıyan bankaların sayısı artmakta ve etkin büyüklüğü hisseleri yüksek seyretmektedir.
Bankacılık dalının bölüm geneline yaygın güçlü kârlılık performansı sermaye yeterliliğini desteklemektedir. Dalın güçlü kârlılık performansında, kredi mevduat faiz marjı, TÜFE’ye endeksli menkul değer getirileri ile kredi büyümesinden gelen hacim tesiri belirleyici olmuştur. Faal kalitesi görünümünün olumlu seyretmesi kârlılığı desteklerken, bankaların ihtiyatlılık gereği hür karşılıklarını artırmaları kârlılığı sonlandırmıştır. Bankacılık dalının sermaye yeterlilik oranları (SYR), düzenleme tesirlerinden arındırıldığında dahi yasal sonların üzerinde kalmaya devam etmektedir. Öte yandan, bankaların yasal hudutların üzerinde tuttukları fazla sermaye yıl sonuna nazaran artış göstermiştir. Sermaye tamponları bankaların beklenmeyen kayıpları karşılayabilmesi ve gerilim devirlerinde iktisadın gereksinim duyduğu finansmanın sürdürülmesi açısından ehemmiyet arz etmektedir.”
