“Budala ve pislik adam, nükleer silah sahibi bir devlete ‘önleyici saldırı’ düzenlemekten bahsetmeye cüret edebiliyor.”
Bu kelamlar, Kuzey Kore başkanı Kim Jong Un’un kız kardeşi Kim Yo Jong’a ilişkin. “Budala ve pislik adam” diye nitelendirilen kişi ise Güney Kore Savunma Bakanı Suh Wook. Suh, geçtiğimiz cuma günü yaptığı açıklamada, Kuzey Kore’nin akına hazırlanması halinde, Güney’in bu taarruzları önlemek için nokta atışı gayelerin vurulacağı operasyonlar düzenleyebileceğini söylemişti.
Kim Yo Jong, bu açıklama karşısında Suh’u “budala ve pislik” olarak nitelendirmenin yanında, “Savunma Bakanı’nın pervasız açıklamaları yüzünden Güney Kore önemli bir tehditle karşı karşıya kalabilir” diye konuştu.
Güney Kore istihbarat kurumlarına nazaran, 32-34 yaşlarında olan Kim Yo Jong, geçtiğimiz Eylül ayında, Kuzey Kore’nin siyasetlerini belirleyen en üst seviye kurumun üyeliğine seçildi. Kim Yo Jong, bilhassa ABD ve Güney Kore siyasetleri konusunda kelam sahibi. Çoğu vakit resmi etkinliklerde ağabeyinin yanında görüntülenen Kim Yo Jong, kamuoyunda “Propaganda ve Ajitasyon Dairesi” olarak bilinen Tanıtım ve Enformasyon Dairesi’nin kâğıt üzerindeki lideri.
ABD eski Lideri Donald Trump ile Kim Jong Un ortasında gerçekleşen üç yüz yüze görüşmede de hazır bulunmasıyla dikkatleri üzerine çeken Kim Yo Jong, ağabeyinin sırdaşı ve danışmanı olarak biliniyor.
Medyada sık sık “Kim Jong Un’dan daha sert ve daha acımasız” olarak anılan Kim Yo Jong, birinci olarak 2020’de Washington’ın Kuzey Kore’nin nükleer silahlardan büsbütün arındırılması tarafındaki taleplerine ait açıklamalarıyla tanındı. Akabinde Seul’un, Güney’e sığınan ve memleketlerine rejim zıddı broşürler gönderen Kuzey Korelileri engellemekteki başarısızlığına ateş püskürdü.
2021 yılında Biden idaresinin bölge siyasetini “ikiyüzlülükten öteki bir şey değil” diyerek eleştirdi ve Kore Yarımadası’nda barışın “kelimelerle değil, azımsanamayacak caydırıcılıkla” geleceğini söyledi.
Yukarıda da dediğimiz üzere Kim Yo Jong, son olarak hafta sonu Güney Kore Savunma Bakanı Suh’a verdiği yanıtla gündeme geldi. Biz de hakkında “Kuzey Kore’nin en güçlü kadını”, “fiili iki numara”, “gölge lider” üzere yakıştırmalar yapılan ve ağabeyinin akabinde ülkenin başına geçmesi beklenen Kim Yo Jong’u biraz daha yakından tanımak istedik.
1) KİM YO JONG HAKKINDA NELER BİLİYORUZ?
“Prenses” lakaplı Kim Yo Jong’un kesin doğum tarihi bilinmiyor. Fakat Güney Kore Birleşme Bakanlığı’nın elinde bulunan Kuzey Koreli yetkililere ait bilgi tabanında, 1988 yılında Pyongyang’da doğduğu belirtiliyor. Kuzey Kore’yi 1994-2001 yılları ortasında yönetmiş olan Kim Jong Vilayet’in bilinen en küçük kızı. (Kim Jong Vilayet’in çok sayıda bayandan çocukları olduğu söyleniyor.)
Kim Yo Jong’un çocukluğuna ve birinci gençliğine dair çok fazla bilgi bulunmuyor. Kendisine dair arşivlerde en eski kaynak 2009’dan. O tarihte Kim Jong Vilayet’in sıhhatinin bozulması ve peş peşe geçirdiği felçler sonucu, Kim Jong Un’un ülkenin yeni başkanı olacağı söylentileri ortaya çıkmıştı. O günlerde Kuzey Kore devlet medyasında yayımlanan bir fotoğrafta Kim Yo Jong, ağabeyleri Jong Un ve Jong Chol’la bir ortadaydı. Yo Jong, 2011 başlarında da yeniden Jong Chol’la birlikte Singapur’da düzenlenen bir Eric Clapton konserinde görüntülenmişti.
Medeni durumuna ait çok fazla bilgi de yok fakat birtakım Güney Kore haber siteleri, Kim Yo Jong’un, ülkenin en nüfuzlu şahıslarından biri olan Choe Ryong Hae’nin oğluyla evli olduğunu bildirmişti. (Choe, Kuzey Kore’deki en üst seviye karar mercii olan Devlet İşleri Kurulu’nda Kim Jong Un’un yardımcısı olarak vazife yapıyor.) Fakat Kim Yo Jong eşiyle hiç görüntülenmedi.
Son 10 yılda ağabeyinin nükleer silah atılımlarını artırmasıyla Kim Yo Jong’un milletlerarası alandaki tanınırlığı da günden güne arttı. Çünkü Kim Yo Jong, 2018’den bu yana ABD ve Güney Kore’yle yapılan nükleer silah müzakerelerinde kritik rol oynuyor. Hatta 2020 yılında Kim Jong Un’un ağır hasta olduğuna dair söylentilerin çıktığı devirde, Kuzey Kore uzmanları, başkanın apansız ölmesi ya da elden ayaktan düşüp çalışamaz hale gelmesi durumunda, Kim Yo Jong’un devletin başına geçebileceğini öne sürüyordu. Zira Kim Yo Jong, “Ulu Lider” olabilmek için en kıymetli kriterlerden birine sahip: “Paektu Dağı soyu” olarak bilinen ve Kuzey Kore’nin kurucusu olan Kim Vilayet Sung’un kanından geliyor.
2) KUZEY KORE SİYASETİNDEKİ ROLÜ NE?
Seul kaynaklarına nazaran, Kim Yo Jong, en az 2014 yılından bu yana milletvekilliği yapıyor ve çeşitli devlet kademelerinde rol oynuyor. Tıpkı vakitte Kuzey Kore Emekçi Partisi’nin yürütme organı olan Merkez Komitesi’nin de bir üyesi.
2018 yılında ağabeyinin temsilcisi olarak Güney Kore’ye gidip Pyeongchang kentinde yapılan Kış Olimpiyatları’na ülkesinin iştirakine dair müzakerelerde bulunan Kim Yo Jong, bu sayede memleketler arası kamuoyunun dikkatini çekti. Akabinde Olimpiyatlar’ın açılış seremonisinde devrin ABD Lider Yardımcısı Mike Pence’in yanında görüntülendi. Güney Kore’yi ziyaret eden birinci Kim ailesi üyesi olarak tarihe geçti.
Daha sonra danışman sıfatıyla ağabeyiyle birlikte Singapur’a, Vietnam’a ve iki Kore ortasındaki sona gidip Donald Trump’la yapılan yüz yüze görüşmelere katıldı. O devirde bilhassa ABD medyasında Trump’ın kızıyla kıyaslanarak “Kuzey Kore’nin Ivanka’sı” diye anıldı.
Mart 2020’de birinci kere kendisinin imzasını taşıyan bir resmî açıklama yayımlandı. Bu açıklamada Kuzey Kore’nin birkaç gün evvel gerçekleştirdiği bir askeri tatbikatı eleştiren Seul idaresine ateş püskürdü. O günden sonra da ABD ve Güney Kore’yle olan ilgilere dair açıklamaların bir numarası haline geldi.
Mart 2021’de misyona yeni başlayan Biden idaresine bir bildiri gönderen Kim Yo Jong, “ABD önümüzdeki dört yıl barışçıl bağlantılar istiyorsa ‘hadise çıkarmaktan’ kaçınmalı” dedi. Haziran ayında Kim Jong Un’un, Washington’la diplomatik bağlar kurulabileceğini söylemesi ve ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın bu açıklamayı “ilginç” olarak nitelendirmesi üzerine ise “ABD diyalog konusunda yanlış beklentiler içinde. Yanlış manaya daha büyük bir hayal kırıklığı yaratabilir” yorumunu yaptı.
Güney Kore’yle olan bağlara dair açıklamalarında ise daha karmaşık bildiriler veren Kim Yo Jong, birtakım tehditlerinin altını doldurmayı da başardı. Örneğin Haziran 2020’de iki ülkenin ortak kullandığı bağlantı ofisinde “trajik bir sahne” yaşanabileceğini öne sürdü. Birkaç gün sonra Kuzey Kore binayı patlattı.
Temmuz ayında iki ülke ortasındaki bağlantı kanallarının yine açılmasının akabinde, Kim Yo Jong bu kere de “Bu gelişmeye fazla mana yüklemeyin” dedi ve Seul’un ortak tatbikattan çekilmesini gündeme getirdi. Seul bu öneriyi kabul etmeyince irtibat tekrar kesildi. Eylül ayında iki Kore ortasındaki bağlantının yine kurulması ihtimalini ortaya atan Kim Yo Jong, patlatılan irtibat ofisinin tekrar hayata geçirilmesi, iki ülke ortasında bir tepe yapılması ve barış ilan edilmesi üzere olasılıkları da lisana getirdi.
3) KİM JONG UN’UN AKABİNDE KUZEY KORE’NİN BAŞINA O MU GEÇECEK?
Kuzey Kore’de başkan seçiminin nasıl gerçekleştiğine dair belirlenmiş kurallar yok. Lakin 1948’de kurulan ülkede bugüne kadar yaşanan iki başkan değişiminde, halihazırdaki yönetici kendisinden sonra yerine geçecek olan yetişkin oğlunu kendi eliyle seçip yetiştirdi.
Kuzey Kore’yi uzun vakittir izlemekte olan analistlere nazaran, Kim Jong Un’un apansız ölmesi ya da ağır bir hastalık geçirmesi halinde Kim Yo Jong, süreksiz bir devir idaresi üstlenebilir. Nisan 2020’de Kim Jong Un’un vefatına dair söylentiler ayyuka çıkınca bu ihtimal de gündeme geldi. Zira Yo Jong liderlik için gerekli kan bağına sahipti, Jong Un’un çocukları 18 yaşından küçüktü ve ailenin öbür erkekleri siyasi alanın dışına itilmişti. Tıpkı yıl Seul’de bulunan istihbarat kurumları, Kim Yo Jong’un Pyongyang’ın “fiiliyattaki 2 numarası” olduğunu bildirdi fakat resmi olarak bir haleflik kararının kelam konusu olup olmadığı bilinmiyor.
4) AĞABEYİ İLE ALAKASI NASIL?
Kuzey Kore uzmanlarına nazaran, ortalarındaki kan bağı ve gösterişsiz hali sayesinde Kim Yo Jong, Kim Jong Un’un güvendiği tek danışmanı haline geldi. Dikkat çekmek ya da iktidarı ele geçirmek için rekabet etmek yerine, ağabeyinin öne çıkmasını sağlayan Kim Yo Jong, devlet medyasında sık sık elinde not defteriyle ağabeyine eşlik ederken ve sessizce tavsiyeler verirken görülüyor. Yaşının küçük olması da Kim Yo Jong’u ağabeyi nezdinde avantajlı bir pozisyona getiriyor zira Kore kültüründe yaş kıdem için hayli belirleyici bir faktör.
Şubat 2019’da Hanoi Doruğu’nda bir nükleer silahlardan arındırma mutabakatı sağlamayı başaramadığı için tenzil-i rütbeye uğradığı söylenen Kim Yo Jong, daha sonra tekrar Politbüro’ya dahil edildi ve ağabeyinin yanında görüntülenmeye devam etti.
Yo Jong ile Jong Un ortasındaki alaka, baba Kim Jong Vilayet ile kız kardeşi Kyong Hui ortasındaki alakayla kıyaslanıyor. Jong Vilayet’in hayatta kalan tek anne-baba bir kardeşi olan Kyong Hui de ağabeyine bilhassa ekonomik sıkıntılarda danışmanlık yapıyordu. Annelerini şimdi çok küçük yaşta doğumda kaybeden Jong Vilayet ve Kyong Hui’nin bir öteki erkek kardeşleri de boğularak öldü. Kim Kyong Hui, ağabeyinin vefatının akabinde yeğeninin başa geçmesiyle siyasetten çekildi. Öbür yandan eşi Jang Song Thaek bir periyot Kim Jong Un’un sağ koluyken söylentilere nazaran, 2013 yılında misyondan alınarak idam edildi. Kim Kyong Hui ise en son Ocak 2020’de Pyongyang’daki bir konserde yeğeni Kim Jong Un’un yanında görüntülendi.
5) KUZEY KORELİLER KİM YO JONG’A NASIL BAKIYOR?
Kuzey Kore’de rejime yönelik en ufak bir tenkit bile idamla cezalandırılabilecek bir kabahat olduğundan Kuzey Kore kamuoyunun tamamının Kim Yo Jong’a bakış açısının nasıl olduğunu bilmek imkânsız.
Tarihsel olarak bakıldığında, üst seviye durumların neredeyse tamamının erkekler tarafından üstlenildiği bir ülkede, genç bir bayanın bu kadar tesirli olması alışılagelmiş bir durum değil. Fakat ağabeyi ile olan ilgisi Kim Yo Jong’un ister samimi olsun ister geçersiz, bir hürmet görmesini sağlıyor.
Hatta 2018 yılında o devir meclis lideri olan 89 yaşındaki Kim Yong Nam’ın Kim Yo Jong’un önünde eğilerek selam vermiş olması Güney Kore basını tarafından görüntülenmiş ve büyük ses getirmişti.
6) DÜNYANIN GERİ KALANI KİM YO JONG’A NASIL BAKIYOR?
Kim Yo Jong, milletlerarası arenada Kim Jong Un üzerinde nüfuzu olan bir danışman olarak kabul ediliyor. 2020’de Devlet Lideri Moon Jae-in ve öbür Güney Koreli yetkililer hakkındaki sert açıklamaları, “sıra dışı” bir hal olarak değerlendirildi. Zira Seul kaynakları, baş başa yapılan toplantılarda hayli yeterli bağlar kurdukları Kim Ya Jong’u kibar ve tatlı lisanlı bir bayan olarak tanımlıyor.
Yukarıda da dediğimiz üzere Kim Yo Jong, ABD’de Ivanka Trump’la kıyaslanıyordu. Hatta iki bayanın yolları 2018’de Kış Olimpiyatları’nda da kesişti. Kim Yo Jong açılış seremonisine, Ivanka Trump ise kapanış seremonisine katıldı.
Diğer yandan insan hakları örgütleri ve ABD hükümeti, Kim Yo Jong’un ülkedeki insan hakları ihlallerinin iş birlikçisi olduğunu savunuyor. Üst seviye pozisyonu nedeniyle Kuzey Kore’deki infazlardan, mahpus cezalarından ve siyasi hatalılar üzerindeki baskıdan kısmen sorumlu tutulan Kim Yo Jong, propaganda dairesindeki rolü nedeniyle ağabeyinin sansür faaliyetleriyle ilişkilendiriliyor. Bu nedenle ABD Hazine Bakanlığı 2017 yılında Kim Yo Jong’u yaptırım listesine eklemişti.
Insider’ın “North Korean leader Kim Jong Un’s sister said South Korea may face a ‘serious threat’ and called its defense minister a ‘scum-like guy’ for missile remarks” ve Wall Street Journal’ın “Kim Yo Jong: What We Know About Kim Jong Un’s Sister and Her Role in North Korea” başlıklı haberinden derlenmiştir.
