Yaklaşık 3 haftayı geride bırakan Rusya Ukrayna savaşı dünyanın bir numaralı gündem unsuru olmaya devam ediyor. Ukrayna’daki insanlık dramı gün geçtikçe şiddetini artırırken Putin’in ‘savaş suçu’ işlediği ve yargı önüne çıkarılması gerektiği telaffuzları daha yüksek sesle dillendirilmeye başladı.
ABD Lideri Joe Biden dün yaptığı açıklamada Rusya’ın başlattığı savaş için çok ağır bedeller ödeyeceğini belirtti ve Vladimir Putin için birinci sefer açıkça “O bir savaş suçlusu” cümlesini kullandı. Kremlin’den Biden’ın açıklamasına reaksiyon gecikmedi. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, “Bombaları dünyanın her tarafında yüz binlerce insanı öldüren bir devlet liderinin bu tıp telaffuzlarını kabul edilemez ve affedilemez buluyoruz” dedi.
PUTİN’İN YARGILANMASI GÜCÜNÜ KAYBETMESİNE BAĞLI
Batı medyası Biden’ın açıklaması sonrası Rus başkanının bir gün memleketler arası mahkemede yargılanıp Ukrayna’yı işgalinden ötürü mahpusa atılıp atılmayacağı ihtimalini masaya yatırdı.
Uluslararası yetkili kurumlar Putin’i yasal olarak takip etmek global bir uğraş göstermeye devam ediyor fakat kelam konusu süreç çok karmaşık. İngiliz The Telegraph Gazetesi’nde yer alan tahlile nazaran, Putin’in yargılanması lakin gücünü kaybetmesi, Rusya’dan ayrılması ya da tutuklanması durumunda gerçekleşebilir.
DİKKAT ÇEKEN İDDİA: SÜREÇ BİR YIL İÇERİSİNDE BAŞLAYABİLİR
Eski Liberya Devlet Lideri Charles Taylor’ı yargılayan eski başsavcı David Crane mevzuya ait dikkat çeken bir varsayımda bulunarak bir yıl içinde Putin’e yönelik suçlamalar olabileceğini söyledi. Crane yaptığı açıklamada, “Putin bir savaş hatalısı. Lakin Biden bu hususta siyasi konuşuyor. Daha yolun başındayız, bu yalnızca bir başlangıç.” ifadelerini kullandı.
Lahey’deki Milletlerarası Ceza Mahkemesi
PUTİN İÇİN GÖSTERİLEN ADRES: LAHEY
Gazetede yer alan tahlile nazaran, Putin’e kovuşturma için en muhtemel yol, 2002’den sonra işlenen hataları soruşturan Lahey’deki Milletlerarası Ceza Mahkemesi üzere görünüyor. Roma Statüsü’nü temel alan mahkeme soykırım, savaş cürümleri, insanlığa karşı kabahatleri araştırıyor.
Zaten geçtiğimiz günlerde ortalarında İngiltere, Hollanda ve Belçika’nın da bulunduğu 39 ülke, Ukrayna’daki savaş ve insanlığa karşı cürümlerin soruşturulması için Lahey’deki Memleketler arası Ceza Mahkemesi’ne başvurmuştu. Lahey’deki mahkemenin başsavcısı Karim Ahmed Khan’ın resmi soruşturma başlattığını açıklaması Putin’in de bu mahkemede yargılanma ihtimalini artırdı.
BAŞSAVCI: ÇOCUKLARA KARŞI İŞLENEN CÜRÜMLERE SIFIR TOLERANS GÖSTERİLECEK
Başsavcı Khan, yaklaşık 40 ülkenin takviyesi ile 3 Mart’ta soruşturmasını başlattı. Ukrayna başkanı Zelenski ile görüşen başsavcı, Rus hükümetine sivillere yönelik hücumların hata olduğuna dair resmi bir bildirim gönderdi ve çocuklara karşı işlenen kabahatlere ‘sıfır tolerans’ göstereceğini söyledi.
YARGILAMA SÜRECİNİN ÖNÜNDEKİ EN BÜYÜK ENGEL
Ancak Putin’in Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nde yargılanması ne Rusya’nın ne de Ukrayna’nın Roma Statüsü’ne taraf olmaması nedeniyle karmaşıklaşıyor. Ukrayna, mahkemenin kendi topraklarında işlenen hatalar üzerindeki yargı yetkisini resmen tanısa da süreç Ukkayna’nın umut ettiği kadar kolay olmayacak üzere görünüyor.
Hukuk uzmanları, Ukrayna’daki insanlık dışı manzaraların Putin hakkındaki soruşturmaya yardımcı olabileceğini düşünüyor lakin sivil gayelere yönelik taarruzların yıkıcı imgeleri, sadece kişisel askerlerin ve saha kumandanlarının hatalı olduğunu kanıtlayabilir.
Mahkeme gıyabında duruşma yapmıyor, bu yüzden Putin Lahey’e getirilmedikçe yargılanması mümkün değil.
Putin’i mahkum etmek için, verilen buyrukların belgesel ispatları ve kumandanlarla olan görüşmelerinin mahkemeye sunulması ya da Putin’e yakın birinin aleyhinde ispat sunması gerekiyor.
PUTİN’İN SONU DA ONLAR ÜZERE Mİ OLACAK?
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Nürnberg ve Tokyo’da kurulan birinci milletlerarası mahkemelerden beri, birçok önder Bosna, Kamboçya ve Ruanda üzere ülkelerdeki aksiyonları nedeniyle yargılanıyor. Son 20 yılda Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nde 30 dava görüldü ve 10 mahkumiyet kararı verildi.
Hırvatistan, Bosna ve Kosova’da işlenen savaş cürümleri nedeniyle yargılanan ve ‘savaş suçlusu’ ilan edilen Eski Yugoslavya Devlet Lideri Slobodan Miloşeviç 2000 yılındaki karardan evvel hücresinde öldü.
Radovan Karadziç – Slobodan Miloşeviç – Bosco Ntaganda
Bosnalı Sırpların eski başkanı Radovan Karadziç’e Bosna’da sivillerin kitlesel katliamındaki rolünden ötürü verilen 40 yıl mahpus cezası temyiz davasında müebbet mahpusa çevrildi.
2019’da Kongolu eski isyancı başkan Bosco Ntaganda, savaş hataları ve insanlığa karşı kabahatlerden ötürü 30 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
