Vladimir Putin’in Rusya’nın komşusuyla savaş başlatma kararı, yetişkin erkeklerin ülkede kalıp savaşmak zorunda olmasına ve ailenin başka üyelerinin savaştan kaçmasına neden oldu. Erkeklerin ülkede kalmak zorunda olması ve başkalarının ise ülkeyi terk etmek durumunda kalması birçok Ukraynalı ailenin parçalanmasına neden oldu.
Ukraynalı aileler bu sebeplerden ötürü parçalanırken Rusya’da da birtakım aileler ortasında savaş yüzünden meseleler başladı.
‘BÜTÜN BUNLAR NATO’NUN OYUNU!’
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin üçüncü günüde Victoria Gogh, annesinin fikirleri karşısında şok oldu. Sibirya’daki küçük bir kasabadan Moskova’ya taşınan moda danışmanı Gogh, “Telefonda annemin hükümetin bu savaşla ilgili anlatısını papağan üzere tekrarlamaya başladığını fark ettim. Tüm bunların NATO’nun hatası olduğunu, Rusya’nın kendisini savunmaktan öbür seçeneği olmadığını söyledi” diyor.
Sosyal medya platformlarında Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline şiddetle karşı çıkan 28 yaşındaki Gogh, annesinin fikrini değiştirmek, ona gerçekte neler olduğunu göstermenin artık misyonu olduğunu söylüyor.
GÖZALTINA ALININCA ÜLKEYİ TERK ETMEYE KARAR VERDİ
Gogh, Moskova’da savaş aykırısı bir protestoya katıldığı için gözaltına alındıktan sonra geçen hafta ülkeyi terk etmeye karar verdi. En sonunda annesi Svetlana’yı ülkesinin savaştaki ‘yıkıcı rolü’ konusunda ikna etmeyi başardığını anlatan Gogh, “Annemden sonra artık ise büyük kuzenlerimi ve amcalarımı ikna etmem gerekiyor. Elimde tam bir liste var” diyerek misyonunun şimdi sonlanmadığının altını çiziyor.
Polis memurları, 13 Mart 2022’de Moskova’nın merkezindeki Manezhnaya Meydanı’nda Rusya’nın Ukrayna işgalini protesto eden bir bayanı gözaltına aldı.
Rusya’da savaşı destekleyenlerle buna karşı çıkan aile üyeleri ortasından bölünmeler yaşanıyor. Savaş uyuşmazlıkları ise çoğunlukla genç ve daha yaşlı Ruslar ortasında meydana geliyor.
The Carnegie Moscow Center’dan Andrei Kolesnikov, “Çoğunluğa bakarsak, Rusya’daki genç nüfusun Ukrayna aykırısı hislere sahip olma olasılıkları daha düşük. Savaş aksisi protestolar büyük ölçüde gençleri içeriyor” diyor ve ekliyor:
“Savaşı nasıl algıladığınız konusu çoğunlukla haberleri nereden aldığınıza bağlı. Televizyon izliyorsanız, resmi çizgiye uyma olasılığınız daha yüksek oluyor. Yaşlı beşerler da televizyon izlemeye daha fazla eğilimli oluyor.”
Geçmiş yıllarda yapılan anketler, televizyonun Ruslar için en büyük haber kaynağı olmaya devam ettiğini ve nüfusun yüzde 60’ından fazlasının bilgi için televizyona güvendiğini ortaya koymuştu. 65 yaş üstü Rusların televizyon izleme mümkünlüğünün 25 yaşın altındakilere nazaran %51 daha fazla olduğu da anket sonuçları ortasında yer almıştı.
RUS MEDYASI SAVAŞI ‘KURTARMA OPERASYONU’ OLARAK GÖSTERİYOR
Rus devlet medyasının tüm gücü, savaşı Ukrayna’yı kurtarmayı ve Donbas’taki vatandaşları Ukrayna ‘soykırımından’ müdafaayı amaçlayan ‘özel bir askeri operasyon’ olarak göstermek için seferber edildi. Rus bombalarının kentleri vurduğu görüntülerin Ukrayna tarafından sahnelendiği açıklandı.
Kolesnikov, “Rusların çoğunluğunun ülkenin aksiyonlarını, en azından bu aksiyonların medya tarafından kendilerine sunulma halini desteklediğini görüyoruz” diyor.
Konunun hassasiyeti göz önüne alındığında, savaşın aileler ve arkadaşlar ortasında gerginlik yaratmasının şaşırtan olmadığından bahseden Kolesnikov, “İnsanların kendi taraflarının aslında berbat adamlar olduğunu kabul etmeleri çok zor” sözlerine yer veriyor.
‘GERÇEKLERİ ANLATMAK İÇİN AİLEMİN YANINA TAŞINDIM’
Moskova’da bir teknoloji danışmanı olan Dmitry de savaş sebebiyle aile bağları bozulan gençlerden biri.
“İşgalden sonra, onlara gerçekte neler olduğunu anlatmak için ailemin yanına taşınmak istedim” diyen Dmitry, yaşananları şöyle anlatıyor:
“Savaşın birinci haftasında, ebeveynlerime Ukrayna kentlerinin Rus bombardımanı altında kaldığı görüntüleri izlettim, bağımsız blog muharrirleri ve medya kuruluşlarının eleştirel raporlarını gösterdim. Lakin hiçbirinin tesiri olmadı. Tesiri olmaması bir yana bu uğraşlarım yalnızca onları haklı olduklarına daha fazla ikna etti. Bir hafta sonra ailemin yanından ayrıldım. Annem o vakitten beri ülkeme ihanet ettiğimi söyleyen iletiler atıyor.”
‘BİR DAHA TIPKI MASAYA OTURABİLECEĞİMİZDEN EMİN DEĞİLİM’
Dmitry için bardağı taşıran son damla, babasının kendisine Mariupol’deki bir doğum hastanesinin bombalanmasının Ukrayna yetkileri tarafından ‘sahnelenen’ ve aktörlerin de yaralı anneler üzere davrandığını argüman eden bir haber klibi göndermesi oldu. Bu komplo teorisi Rus yetkililer tarafından da desteklendi.
Babasının hastane bombalanmasının bir kurgu olduğuna inanmasına çok sonlandığını anlatan Dmitry, “Bir daha tıpkı masaya oturabileceğimizden emin değilim. Devlet propagandasıyla tam manasıyla zombileştirildiklerini düşünüyorum ve beni nitekim devlet düşmanı olarak görüyorlar. Artık vazgeçtim” diyor.
Rus devlet medyası, Mariupol’daki doğum hastanesinin bombalanmasını Ukraynalı yetkililer tarafından sahnelenen bir ‘kurgu’ üzere aktardı.
Geçen hafta Ukrayna’nın Mariupol kentinde çocuk ve doğum hastanesinin vurulduğu hava akınında yaralanan gebe bayan ve bebeğinin sedyede enkazdan uzaklaştırılırken çekilen fotoğrafları birçok haber platformunda paylaşılmıştı. Associated Press haber ajansı tarafından dünyaya servis edilen imgeler, Rus Büyükelçiliği, ‘sahte haber’ olarak nitelendirmişti. Dünyayı yasa boğan haber ise bugün geldi: Fotoğraftaki bayan ve bebeği hayatını kaybetti!
‘RUSLAR SİZİ KURTARMAYA GELDİ’ DİYORLAR
Bazıları için kendi yakınlarının bombalara maruz kalması bile, Rusya’nın gerçek faaliyetlerine ikna olmalarına yetmiyor. BBC’ye ailesine Ukrayna’nın başşehrinin Rus saldırısı altında olduğunu açıklama teşebbüslerini anlatan Kiev’den Oleksandra, söyledikleriyle hayrete düşürüyor:
“Ailem burada kimi askeri teşebbüslerin gerçekleştiğini kabul ediyor. Lakin bunu asla işgal olarak görmüyor. ‘Ruslar sizi kurtarmaya geldi. Hiçbir şeyi mahvetmeyecekler. Sana dokunmayacaklar. Yalnızca askeri üsleri maksat alıyorlar’ diyorlar ve buna nitekim inanıyorlar.”
Popüler bir Rus blog müellifi ve eski teknoloji yöneticisi olan Ilya Krasilshchik, Instagram’daki 110 bin takipçisinden, kendisine aile içi çatışma öykülerini göndermelerini istedi. Krasilshchik, kısa mühlet sonra genç Ruslardan ebeveynleriyle hararetli ve duygusal tartışmalarını gösteren ‘yüzlerce ekran görüntüsü’ aldığını söyledi. Genç Ruslara yalnız olmadıklarını göstermek için bu konuşmalardan kimilerini yayınlamaya karar verdi. Aldığı bildiriler karşısında çok şaşırdığını söz eden Krasilshchik, “Açıkçası, bu savaş ülkedeki birçok aile için çok travmatik bir tecrübe oldu” diyor.
RUSYA’DA FACEBOOK’TAN SONRA INSTAGRAM DA YASAKLANDI
Facebook için Rusya’nın Ukrayna işgali sonrası özel bir takım kurulmuş ve Rusya medyasının paylaşımları etiketlenmeye başlanmıştı. Bu hareket sonrası Putin’in talimatıyla Facebook Rusya’da kapatılmış, ‘aşırılıkçı örgüt’ ilan edilmişti.
Rusya, Facebook’tan sonra artık de Instagram’ı kapatma kararı aldı. Rusya Federal Bilgi Teknolojileri ve Kitle Bağlantı Denetleme Kurumu (Roskomnadzor), ülkede daha evvel kısıtlanan Instagram’ın büsbütün kapatıldığını duyurdu.
Roskomnadzor, hareketle ilgili duyurusunda, ana şirket Meta’nın Instagram ve Facebook’ta Ruslara karşı şiddet daveti yapan gönderilere müsaade verme kararına atıfta bulundu.
ABD şirketi Meta, gönderiler Ukrayna’yı işgal eden Rus kuvvetlerine karşı siyasi bir ifadeyi temsil ettiği sürece, şiddeti teşvik etmeye karşı siyasetine bir istisna yapmıştı. Meta, sıradan Rus vatandaşlarına yönelik şiddet davetlerinin yasak olmaya devam edeceğini de söylemişti.
Instagram lideri Adam Mosseri, Rusya’nın Instagram yasağına karşı verdiği görüntülü cevapta, “Rus hükümeti Instagram’ı Rusya’da engellemeye karar verdi ve milyonlarca insanın dünya çapında sevdikleriyle, arkadaşlarıyla ilişkisini kesti. Rusya’daki insanların yüzde 80’inden fazlasının Instagram’da Rusya dışından bir hesabı takip ettiğini biliyoruz. Durum ürkütücü ve insanları inançta tutmak için elimizden gelen her şeyi yapmaya çalışıyoruz” sözlerine yer verdi.
Sosyal medyaya ve Rusya’nın kalan birkaç bağımsız medya kuruluşuna yönelik baskı, savaşla ilgili dış bilgilere erişimi daha da kısıtlayacak ve devlet medyasının tesirini artıracak.
GÖZYAŞLARI İÇİNDE VEDA… ‘ŞİMDİ BU YAZIYI YAZIYORUM VE AĞLIYORUM’
Instagram’ı cuma günü resmen yasaklayan Roskomnadzor, Rus kullanıcılarına tanınan uygulamaya veda etmek için 48 saatlik bir müddet verdi. Instagram’ın kapatılması kararı Rus Instagram fenomenlerinin takipçilerine ağlayarak veda etmesine neden oldu.
Instagram’da pazar günü, çeşitli eserleri tanıtarak kazandıkları paraları ve yıllar boyunca biriktirdiği milyonlarca takipçisini kaybedecek olan Rus fenomenler duygusal anlar yaşadı.
Rus realite televizyon yıldızı Olga Buzova, “Şimdi bu yazıyı yazıyorum ve ağlıyorum” yazdı ve tüm yaşananların yanlışsız olmadığını, burada kalacaklarını umduğunu ekledi.
Instagram yasağı, savaşa karşı alenen konuşan az sayıdaki Rus’u da etkileyerek milyonlarca Rus takipçisi ile ilişkilerini kesiyor. Savaşı eleştiren ve ülkeyi terk eden Rus medya kişiliği Kseniya Sobchak, 9 milyon takipçisine Telegram ve başka platformlarda kendisini nasıl takip edeceklerini anlattı.
Instagramda 18,9 milyon takipçisi olan Rus influencer Nastya Ivleeva, bir güvercin çizimi yayınlayarak Rus yetkilileri Ukrayna’daki savaşı durdurmaya çağırdı.
UKRAYNALI KULLANICILAR İSYAN ETTİ: BURADA SİRENLER ÇALIYOR!
2,9 milyon takipçisi olan Rus moda fenomeni Karina Nigay, Instagram’ın kapanmasını “Bu benim işim. İşten büsbütün kovulduğunuzu ve hiç gelir elde etmediğinizi düşünün. Birebir vakitte aileniz için ve takımınız varsa onlar için kazanmanız gerekiyor. Sonra aniden yapacak hiçbir şeyiniz kalmıyor” kelamlarıyla eleştirdi.
Ardından olumlu bir yorumda da bulunan Nigay, bunun Rus moda markaları için yeterli olabileceğinden bahsetti. Nigay, ‘Rusogram’ isimli bir toplumsal medya platformunun ortaya çıkabileceğini söyledi.
Ukraynalı kullanıcılar ise, Instagram profillerinin kapatılmasından şikâyet eden Ruslara reaksiyon gösterdi. Ukraynalı bir takipçisi Nigay’ın görüntüsüne “Vay canına. Bunlar yaşadığın birtakım sorunlar. Burada ise hava sirenleri çalıyor” yorumunda bulundu.
YÜZLERCE KÜÇÜK İŞLETME VE HAYIR KURUMLARI BİLE ETKİLENİYOR
Piyasa bilgileri firması Statista’ya nazaran, Instagram 2021 yılında Rusya’da yaklaşık 60 milyon kullanıcıya sahipti. Platform ayrıyeten, promosyon içeriği yayınlayarak sponsorlardan para kazanan kullanıcılar için de kıymetli bir gelir kaynağıydı. Ülkedeki Instagram yasağından sonra kaç Rus’un Sanal Özel Ağları yahut VPN’leri kullanarak Instagram kullanmaya devam edeceği merak ediliyor.
Öte yandan Instagram’ın kapatılması yalnızca bu platformdan para kazanan milyon takipçili Rus influencerları etkilemiyor. Bu toplumsal medya platformunu arkadaşlarıyla bağlantıda kalmak, sanatsal fotoğraflar yahut çocuklarının fotoğraflarını paylaşmak için kullanan Ruslar da etkileniyor. O denli ki kullanıcılar, Instagram’ın kapatılacağı duyurulduğunda Rusya’da kullanılmaya devam eden iletileşme uygulaması Telegram için hesap bilgilerini paylaşarak veda notları yazdı.
Dövme stüdyolarından oto tamirhanelerine kadar yüzlerce küçük ve orta ölçekli işletme, uzun müddettir ana satış aracı olarak hizmet veren platformu kaybetmenin kederini yaşıyor. Instagram’da para toplayan Rus hayır kurumları da sarsılıyor.
RUS VATANDAŞLAR DÜNYADAN İZOLE EDİLİYOR
Instagram yasağı, Moskova’nın Ukrayna’ya karşı savaşının bir sonucu olarak Rusya vatandaşlarının dünyanın geri kalanından nasıl izole edildiğinin en son örneği olarak yorumlanıyor.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin işgali 24 Şubat’ta başlattığından beri, iç muhalefeti bastırmak için Rusya’nın muhalefet odaklı radyo ve televizyon ağlarının fişini de çekti. Binlerce Rus, işgali protesto etmeye çalıştıkları için tutuklandı.
ABD ve Avrupa’nın Rusya Merkez Bankası’na uyguladığı yaptırımların rublenin düşmesine neden olmasının akabinde, bir dizi memleketler arası şirket, Ukrayna’daki savaşı münasebet göstererek Rusya pazarından çıkışlarını yahut ülkedeki faaliyetlerini askıya aldıklarını duyurdu. Bu duyurular dizisi, Ikea mobilyaları, H&M kıyafetleri ve Starbucks kahvesi üzere tanınan tüketici eserlerine yaygın erişimi olmayan bir Rusya’nın habercisiydi. Fakat hiçbir hareket, Rusları direkt dünyadaki başka kullanıcılara bağlayan toplumsal medya platformlarından çıkarmak kadar ‘dış dünyadan koparma gücünde’ değildi.
YOUTUBE’A ERİŞİM KAPANMADI AMA…
Rusya, muhalefet odaklı kimi Rusların Ukrayna’daki savaş hakkında bilgi almak ve devlet haber propagandasını atlamak için kullandıkları YouTube’a erişimi kapatmadı. Lakin Rus medyasının çatışmayı savaş olarak isimlendirmesine müsaade verilmiyor. Bunun yerine Ukrayna’daki savaşla ilgili ‘sahte’ yayınlar yapanları 15 yıla kadar mahpus cezası ile tehdit eden yeni bir ulusal yasa kelam konusu. Bu maddeyi ihlal etmemek için ise ‘özel bir askeri operasyon’ tanımlamasının kullanılması gerekiyor.
Tıpkı YouTube üzere TikTok da Rusya’da hala erişilebilir durumda. Lakin toplumsal paylaşım sitesi, Putin’in 4 Mart’ta yeni maddeyi imzalamasının akabinde Rus kullanıcılarının görüntü yüklemelerini engelledi.
