1981 yılından beri süregelen HIV pandemisinde uzun yıllar sonra umut veren gelişmeler görülmeye başlandı. HIV virüsü hastaların bağışıklık sistemini çökerten AIDS olarak bilinen hastalığa sebep oluyor. Güçlü antiretroviral ilaçlar kullanarak HIV virüsü denetim altına alınabilse de yaygınca kullanılabilecek kalıcı bir tedavi formülü hala bulunmuş değil.
TEDAVİ OLAN KİŞİ SAYISI 3’E ÇIKTI
Bu vakte kadar yalnızca iki insanın muvaffakiyetle AIDS’i yendiği biliniyordu. Colorado’lu bilim insanları yeni bir kök hücre transferi formülüyle HIV olayını tedavi ettiklerini duyurarak bu sayısı üçe çıkardı. Kimliğinin bilinmeyen tutulmasın isteyen hasta dünyada HIV’i yenmeyi başaran üçüncü insan olmasının yanı sıra, birinci bayan ve birinci yarı siyah ırklı insan olmasıyla tarihe geçti. Daha evvelki tedavisi başarılı olan öteki hastaların ikisi de Kuzey Avrupa kökenli erkeklerdi. Bu gelişmeyle hastalığın tedavisinde cinsiyet ve ırka dayalı kimi aşılamayacak pürüzlerin olabileceği algısı yıkılmış oldu.
KEMİK İLİĞİ YERİNE GÖBEK BAĞINI KULLANDILAR
Önceki hastaların tedavisin HIV virüsünü engelleyen bir mutasyona sahip insanların kemik iliğinden kök hücre transferi yapılarak gerçekleştirilmişti. Lakin bu usulün iki büyük dezavantajı bulunuyor:
1. Kemik iliği ameliyatlarının epeyce riskli ve sıkıntı ameliyatlar olması.
2. İliği bağışlayan bireyle alıcının yapısal olarak birbirinden çok farklı olamaması.
Riskli olması sebebiyle kemik iliği transferi yolu lakin diğer seçeneği kalmamış kanser hastalarına uygulanıyordu. İliği bağışlayan bireyle alıcının birbirine benzemesi gerekliliği de transfere uygun hasta sayısını büyük oranda kısıtlıyordu. HIV’in hücrelere girmesini engelleyen mutasyona sahip 20.000 bağışçı bulunuyor, fakat bunların büyük çoğunluğu Kuzey Avrupa kökenli.
Yeni tedavi yolundaysa kemik iliği yerine göbek bağı kanından elde edilen kök hücreler kullanıldı. Göbek bağı prosedüründe daha az risk bulunuyor ve bağışçı ile alıcının birbiriyle uyumlu olması daha kolay. Ayrıyeten göbek bağına erişimin kemik iliğine kıyasla çok daha kolay olması mümkün olan donör sayısını katbekat artırıyor.
İLK İKİ HASTADA TEDAVİ SONRASI BÜYÜK YAN TESİRLER GÖRÜLMÜŞTÜ
Kemik iliği nakli yapılan evvelki hadiselerde nakille verilen ilik, hastaların tüm bağışıklık sistemlerini değiştirdiği için, her iki hasta da “graft versus host” hastalığı başta olmak üzere çeşitli hastalıklar tespit edilmişti. “Graft versus host” hastalığı kemik iliği nakillerinde iliği bağışlayan kişinin hücrelerinin iliği alan kişinin bedenine saldırması sebebiyle ortaya çıkan duruma deniyor. Bu durum yüzünden birinci hastanın durumu tedavi sonrası neredeyse hayatını kaybetmesine sebep olacak kadar kötüleşmişti. İkinci hastanın durumu daha hafifti, yeniden de tedaviden bir yıl sonra denetim edildiğinde 30 kilo vermiş, işitme kaybı yaşamaya başlamış ve birden fazla enfeksiyonla boğuşmak zorunda kalmıştı.
Buna karşılık, son olaydaki bayanın naklinden sonraki 17. günde hastaneden ayrıldığı ve graft versus host hastalığı geliştirmediğini açıklandı. Hastanın yeni tedavi sistemi ve ek olarak bir akrabasından yapılan hücre transferi sayesinde makus yan tesirleri atlatmış olabileceği düşünülüyor.
Bu durum üzerine konuşan Memleketler arası AIDS Derneği lideri Dr. Sharon Lewin, “Önceki hadiselerden ötürü graft versus host hastalığının HIV’in tedavisinde büyük bir rol oynuyor olabileceği düşünülüyordu. Yeni sonuçlar bu fikri ortadan kaldırmış oldu,” açıklamasında bulundu.
Göbek bağı kanından elde edilen kök hücrelerin neden bu kadar tesirli olduğunu kesin olarak bilinmiyor. Bu aktifliğin, yeni doğanların ortama daha fazla ahenk sağlayabilme kabiliyetleriyle ilgili olabileceği düşünülse de göbek bağı kanında nakile yardımcı olan kök hücrelerin ötesinde bilinmeyen elementler de bulunuyor olabileceği ihtimali bedellendiriliyor.
KADINLAR YALNIZCA YÜZDE 11’İ OLUŞTURUYOR
Başarılı operasyon üzerine konuşan California Üniversitesi’nden AIDS uzmanı Dr. Steven Deeks, hastanın farklı etnik kökenlere sahip ve bayan olmasını “Bilim ve bilim topluluğu için sahiden değerli,” olarak kıymetlendirdi.
HIV enfeksiyonunun bayanlarda erkeklere nazaran farklı geliştiği düşünülüyor. Ancak bu alanda yeteri kadar data elde edilemiyor, zira bayanlar dünyadaki HIV hadiselerinin yarısından fazlasını oluştururken, tedavi denemelerine katılanların sadece yüzde 11’ini oluşturuyor.
